SPHEREx gaat eerste seconde van het heelal onderzoeken (+ 2xvideo)

16 maart 2025 door een van onze redacteuren
SPHEREx  gaat eerste seconde van het heelal onderzoeken (+ 2xvideo)
Artist’s concept van SPHEREx in omloopbaan. Credit: NASA/JPL-Caltech

Op 11 maart werd met een Falcon 9 van SpaceX de PUNCH-missie van NASA in een baan om de aarde gelanceerd.


Aan boord was het nieuwste astrofysica-observatorium van NASA SPHEREx, dat de  hemel in kaart moet brengen om meer te weten te komen over wat er gebeurde in de eerste seconde na de oerknal.  Aan boord waren ook vier kleine satellieten die deel uitmaken van de PUNCH-missie (Polarimeter to Unify the Corona and Heliosphere) die de buitenste atmosfeer van de zon onderzoekt.

SPHEREx, bestudeert de oorsprong van ons heelal en de geschiedenis van sterrenstelsels en zoekt naar de ingrediënten van leven in ons sterrenstelsel. SPHEREx brengt het heelal in kaart zoals nog nooit tevoren en biedt een totaalbeeld van de oorsprong van ons heelal, de sterrenstelsels daarin en de belangrijkste ingrediënten van het leven in ons eigen sterrenstelsel.

SPHEREx  zal tijdens zijn tweejarige missie, honderden miljoenen sterrenstelsels en andere objecten observeren en in kaart brengen  in golflengten die onzichtbaar zijn voor het menselijk oog.

​​SPHEREx, kort voor Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization and Ices Explorer, werd gelanceerd om 20:10 uur PDT op 11 maart aan boord van een SpaceX Falcon 9-raket vanaf Space Launch Complex 4 East op Vandenberg Space Force Base in Californië.​​


De PUNCH-satellieten scheidden zich ongeveer 53 minuten na de lancering succesvol af en de grondcontrollers hebben communicatie tot stand gebracht met alle vier de PUNCH-ruimtevaartuigen. Nu begint PUNCH aan een inbedrijfstellingsperiode van 90 dagen waarin de vier satellieten de juiste baanformatie zullen betreden en de instrumenten zullen worden gekalibreerd als een enkel "virtueel instrument" voordat de wetenschappers beginnen met het analyseren van beelden van de zonnewind.

Zon-synchroon op de schemerzone

De twee missies zijn ontworpen om te opereren in een lage, baan over de dag-nachtlijn (ook bekend als de schemerzone, de met de draaiing van de aarde mee bewegende virtuele lijn), zodat de zon altijd in dezelfde positie blijft ten opzichte van het ruimtevaartuig. Dit is essentieel voor SPHEREx om zijn telescoop te beschermen tegen het licht en de hitte van de zon (beide zouden zijn observaties belemmeren) en voor PUNCH om een helder zicht te hebben in alle richtingen rond de zon.

Elk half jaar 3D-kaart van de hemel 

Om zijn brede wetenschappelijke doelen te bereiken, zal SPHEREx elke zes maanden een 3D-kaart van de hele hemel maken, wat een breed perspectief biedt ter aanvulling op het werk van ruimtetelescopen die kleinere delen van de hemel gedetailleerder observeren, zoals de James Webb-ruimtetelescoop en de Hubble-ruimtetelescoop van NASA.

Berekening afstand sterrenstelsels​

De missie zal een techniek genaamd spectroscopie gebruiken om de afstand tot 450 miljoen sterrenstelsels in het nabije heelal te meten. Hun grootschalige verspreiding werd subtiel beïnvloed door een gebeurtenis die bijna 14 miljard jaar geleden plaatsvond, bekend als inflatie, waardoor het heelal in een fractie van een seconde na de oerknal een triljoen-biljoen keer zo groot werd. De missie zal ook de totale collectieve gloed van alle sterrenstelsels in het heelal meten, wat nieuwe inzichten oplevert over hoe sterrenstelsels in de loop van de kosmische tijd zijn gevormd en geëvolueerd.

Onderzoek mogelijk leven

Spectroscopie kan ook de samenstelling van kosmische objecten onthullen, en SPHEREx zal ons thuissterrenstelsel onderzoeken op verborgen reservoirs van bevroren waterijs en andere moleculen, zoals koolstofdioxide, die essentieel zijn voor het leven zoals wij dat kennen. 

"Vragen als 'Hoe zijn we hier gekomen?' en 'Zijn we alleen?' worden al sinds mensenheugenis door mensen gesteld", aldus James Fanson, SPHEREx-projectmanager van JPL (NASA's Jet Propulsion Laboratory) die het project beheert. "Ik vind het ongelooflijk dat we leven in een tijd waarin we de wetenschappelijke hulpmiddelen hebben om ze daadwerkelijk te kunnen beantwoorden."



Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.