Theo Gootjes schrijft autobiografie en tijdsbeeld tegelijk
In het Vrije Volk en het Rotterdams Dagblad zaliger nagedachtenis bladerde menig lezer bij ontvangst van de krant meteen door naar de opiniepagina om te zien wie politiek tekenaar Theo Gootjes nu weer in een haarscherpe karikatuur te kijk zette. Ze werden zelden teleurgesteld, want zijn productiviteit was groot. Die is uiteindelijk door iemand van buiten gestopt. In 2004 moest het Rotterdams Dagblad ondanks zijn winstgevendheid toch een fusie aangaan met het Algemeen Dagblad. De nieuwe hoofdredacteur was Jan Bonjer die de krant tot een ongekend laag niveau wist terug te brengen.
Met emeritaat
Tijdens een kennismakingsgesprek met Theo Gootjes zei dit journalistieke genie dat hij van zijn tekeningen niet gecharmeerd was. Toen ging Theo met emeritaat. Hij kan het nog steeds niet laten zoals de lezers van zijn Facebookpagina weten. Zo frequent als een kwart eeuw geleden komen de tekeningen niet meer. Theo had de afgelopen jaren wel andere prioriteiten zoals de zorg voor de liefde van zijn leven José, wier geest langzaam maar zeker uitdoofde.
Vrijdag 6 oktober presenteerde Theo Gootjes met een publieksinterview in de Schiedamse Korenbeurs zijn memoires. Titel: ¨Een vertekend leven¨. Het boek eindigt met een prachtig gedicht over José. Theo slaagde er niet in het zelf voor te lezen. Dat moest zijn oudste zoon doen. Die legde er het gevoel in dat zijn vader inmiddels de adem had benomen.
Tekenend
De stijl van Theo Gootjes is scherp en hoekig. Voor tierelantijnen of overbodig detail is geen plaats. In Een vertekend Leven schrijft hij dat hij als kind al de ¨klare lijn¨ ontdekte. Die bleef hij zijn leven lang trouw.
Ook de memoires zijn scherp en hoekig. Gootjes heeft weinig woorden nodig om een tijdsbeeld of een scène precies neer te zetten. Hij komt meteen tot de kern. Zo ontstaat op net geen 110 bladzijdes een tijdsbeeld van de tweede helft van de twintigste eeuw, gezien door de ogen van een kunstenaar. Omdat Theo Gootjes in 1941 op Zuid geboren werd en steeds voor Rotterdamse opdrachtgevers werkte, zijn de memoires ook belangrijk voor de geschiedenis van de Maasstad.
Leo Gootjes
Theo Gootjes had het talent niet van een vreemde. Hij groeide op als oudste in een negenkoppig katholiek gezin met aan het hoofd de kunstenaar Leo Gootjes. In het Vrije Volk van 7 januari 1947 wijdde de kunstcriticus P.A. Begeer een waarderende kritiek aan zijn werk. 'Van hem noemen wij een portret van een peinzenden man, waarin naar een expressie wordt gestreefd, die van psychologisch indringsvermogen getuigt'.
Vader Leo zou nooit de kans krijgen zijn grote talent werkelijk zichtbaar te maken. Om zijn grote gezin enigszins te kunnen voeden moest hij aan de lopende band kraak- en smaakloze landschapjes schilderen voor vijf gulden per stuk. Daardoor kon hij moeilijk weerstand bieden aan de depressies die hem regelmatig beslopen. De zwaarmoedigheid sloot een alliantie met de drank.
'Roeping'
Leo Gootjes was een onvoorspelbare vader en Theo schermde zich tegen de chaos in huis af door de hele dag te tekenen. Tot overmaat van ramp werd hem vooral door twee paters 'roeping' aangepraat. Theo ging naar het klein seminarie, een internaat met een gymnasiumopleiding, bedoeld voor aankomende priesters. Een jongere broer Adri kreeg ook roeping. Dat betekende een extra zware last voor het gezin want het klein seminarie hief een behoorlijk schoolgeld. Het was dan ook een grote schande toen zowel Theo als Adri terugkwamen op hun besluit priester te worden.
Toen Theo midden in het schooljaar met zijn koffertje thuis kwam, stond rode kool met speklapjes op tafel. Hij mocht mee eten maar werd zeker een maand doodgezwegen. Daarna kreeg hij te verstaan dat hij moest werken voor de kost. Theo werd naar een drukkerij gestuurd en haalde het diploma gezel handzetter haalde. Daarna ging hij eigenlijk tegen de wil van zijn vader en na een paar keer voor de opleiding te zijn afgewezen door met de opleiding grafische vormgeving aan de kunstacademie. Dat opende de deur naar reclamebureaus en later naar de redactie van het Vrije Volk waar de nieuwe hoofdredacteur Herman Wigbold om een illustrator verlegen zat. Daar ook zou na enkele jaren zijn talent voor het politieke tekenen blijken. Tussen de bedrijven door sloot Theo een huwelijk met José Henderickx, dochter van de Schiedamse glazenier André Henderickx. Dat leidde uiteindelijk tot een verhuizing naar de buurstad, waar het echtpaar dankzij relaties van schoonvader een groot maar vervallen pand betrok op de Singel.
Kroegleven
Inmiddels waren de roemruchte jaren zestig aangebroken. Theo en zijn broers maakten zich los van de knellende Roomse banden. Ook José kwam los van het beklemmende geloof. Wat zij ervoor in de plaats kreeg, heette vrijheid maar was het in de praktijk niet. Zichzelf niet ontziend beschrijft Theo Gootjes dat hij volop meedeed aan het kroegleven op de Witte de Withstraat. Bij Het Vrije Volk spuugden ze er bepaald niet in en na het zakken van de krant begaven veel redacteuren zich naar café De Schouw om daar de spanning van zich af te drinken. En vaak was dat nog maar het begin. Theo Gootjes ontbrak zelden op het appèl. Ondertussen hield José stand in de steeds meer vervallende Schiedamse woning. Ze was een zich zelf wegcijferende echtgenote die een mogelijk carrière in de kleinkunst liet varen omdat dit scheve gezichten gaf bij minder talentvolle leden van de familie. Uiteindelijk bleek de bevrijding van de jaren zestig en zeventig vrouwen vaak méér en niet minder dienstbaarheid op te leveren.
Parallelle levens...
Het echtpaar kreeg drie zonen en het is duidelijk dat de dagelijkse opvoeding vooral voor rekening van moeder kwam. Bovendien bleek dat Theo niet alleen het talent maar ook de depressieve neigingen van zijn vader had geërfd. Uiteindelijk moest een drastisch onthoudingsbeleid redding bieden maar toen was er al heel veel alcohol door zijn lijf gestroomd.
Theo Gootjes was niet de enige die zich zo op de been hield. Wat dat betreft kenden Het Vrije Volk en De Schouw veel parallelle levens. Op Crooswijk liggen de meeste stamgasten die de strijd tegen hun demonen al dan niet onder aanvoering van koning alcohol verloren.
Veelzeggend tijdsbeeld
Tegen het eind van zijn memoires beschrijft Theo Gootjes de ondergang van Het Vrije Volk in al zijn naakte roemloosheid.
Over zijn vrije werk verstrekt de auteur slechts spaarzaam inlichtingen. Eigenlijk alleen dat Jos Swiers van de Althaea Pers er bibliofiele uitgaven van verzorgt . Ook van zijn magnum opus, een door hem overgeschreven en geïllustreerd Oude Testament want het katholicisme heeft Theo nooit losgelaten. Zijn gouden bruiloft vierde hij met een plechtige hoogmis in de Schiedamse Liduina basiliek. Het koor legde zijn ziel in de Gregoriaanse gezangen. Trouw lid Theo Gootjes deed voor deze keer niet mee. Hij zat naast de liefde van zijn leven in de kerkbanken. Een nieuwe levensfase was toen eigenlijk al begonnen. Nu moest hij voor José zorgen in plaats van omgekeerd. Theo Gootjes deed dat met grote toewijding tot haar laatste snik.
Zo ontstaat een veelzeggend tijdsbeeld. Daarom is Het vertekende Leven een kleinood in de boekenschat over de geschiedenis van Rotterdam. Haal het in huis.
Theo Gootjes, Een vertekend Leven. Schiedam 2023. Scriptum. ISBN 9789463192682
.gif)
