Ambtenaren, de vierde of de eerste macht?
Een tijdje geleden weer even gezellig staan praten met een hoge ambtenaar van onze gemeente. Ik weet het gesprek altijd op mijn frustraties te krijgen en hoor wat ik graag wil horen: ambtenaren hebben vaak een band met een politieke partij.
Begin
Toen Leefbaar Rotterdam in 2002 met overweldigende meerderheid de verkiezingen in Rotterdam won, riep de lijstrekker van de PvdA Els Kuyper wanhopig uit: “Hoe moet het nu met deze stad?” Marco Pastors en ik werden uitgenodigd door de burgemeester, die ons vrij theatraal vertelde dat het lot van de stad in onze handen lag; we moesten erom grinniken.
Daarna aan het werk. Eerst moest er een nieuwe griffier benoemd worden. In het presidium* vroeg ik of nu misschien een kandidaat van een andere partij dan de PvdA genomineerd zou kunnen worden. De ambtelijke selectiecommissie nam geen halve maatregelen: alle vijf overgebleven kandidatenbleken lid van de PvdA. Ik kon dus kiezen wat ik wilde; zij bepaalden dat er een partijgenoot op die plek kwam. De andere fractievoorzitters haalden hun schouders op: “Zo gaat het nou eenmaal in Rotterdam”. Niet de bevolking, maar het ambtenarenapparaat staat in onze stad centraal. Nuttig dus als je als ambtenaar lid bent van een politieke partij!
Toen we een coalitieakkoord hadden bereikt, was alleen de commandant van de brandweer (VVD) bereid het resultaat op te schrijven. De bestuursdienst – meer dan 1200 man sterk – weigerde medewerking.
Omzeilen en stadsmariniers
Dan moet je gaan besturen, terwijl je weet dat het met onwillige honden slecht hazen vangen is. Het eerste Leefbaar Rotterdam college loste het probleem naeen paar maanden pragmatisch op: “Wil je niet meewerken?” Functie elders of naar het “gouden laantje.”**Jongere en bereidwillige ambtenaren kregen de kans zich waar te maken! Ze maakten bestuurlijke plannen voor de wethouder en konden direct zonder hun superieuren te consulteren met hem of haar in contact komen. Mijn vriend Marco Pastors verzamelde zo een groepje veelbelovende jonge mensen om zich heen en gaf hen carte blanche: ze waren alleen aan hem verantwoording verschuldigd. Daarnaast werden mensen, die met hun “poten in de klei” stonden aangesteld. Ze werden stadsmariniers genoemd. Ze werkten in probleemgebieden en konden zich, zonder consultatie van de hiërarchisch boven hen gestelde ambtenaren, direct tot hun wethouder wenden. Die kon dan, indien nodig à la minute handelen.
Toezicht van prof.Tops
Omdat verwacht werd, dat het stadsbestuur één groot fiasco zou worden hadden de experts en overbodige ambtenaren aan een partijgenoot prof. Pieter Tops (TU) gevraagd het nieuwe stadsbestuur op de voet te volgen en te monitoren. In 2007 schreef hij zijn evaluatie in het boek: Regimeverandering in Rotterdam (Atlas. 2007) Prof. Tops schonk mij een exemplaar, waarin hij geschreven heeft: “Voor Ronald, omdat in Rotterdam iets moois tot stand is gebracht !” Onze oudste zoon kreeg bij zijn studie bestuurskunde aan de universiteit van Nyenrode les uit dit boek. Een student van Tops promoveerde in Tilburg op onze bestuurlijke periode. Resultaat van een wetenschapper, die zijn wetenschappelijke taak veel belangrijker vond dan loyaliteit aan zijn politieke partij.
Worsteling
Bij alles, wat de huidige regering doet of voorstelt, kan je tussen de regels doorlezen, dat het ambtenarenapparaat onwillig is. De regering moet niet alleen met de oppositie in de Kamer worstelen, maar ook met politieke tegenstanders op hun ministeries.
Prof. E. Bomhoff (LPF)*** verving na een kort gesprek in 2002 direct zijn hoogste ambtenaar. Geen loyaliteit? Daar is het gat van de deur! Helaas kon hij door de onkunde van LPF partijgenoten zijn bestuurlijke periode niet afmaken.
Tot nog toe heeft Den Haag alles genegeerd dat op politiek en bestuurlijk gebied in Rotterdam is gebeurd.
Lijkt me verstandig om dat nu niet te doen.
*Vergadering van alle fractievoorzitters en de burgemeester.
**Omdat ambtenaren niet ontslagen kunnen worden, ontstond op het stadhuis een gang waar nutteloze hoge ambtenaren met behoud van salaris hun tijd verdeden.
***Hij is voorzitter geweest van de oudercommissie van het TVWO.Wolfert van Borselen. De afdeling waar ik als aanhanger van Fortuyn geen les meer mocht geven: het kan verkeren (meewarige glimlach)
