Beelddwang
Het vuurwerk met oud en nieuw haalde in dit nieuwe jaar met enige regelmaat het nieuws in de media. Zowel in de krant, op radio en tv, als in de sociale media werd er uitgebreid over bericht. In het televisienieuws zagen we een opmerkelijk verschijnsel. Het gaat dan niet alleen om de nieuwsfeiten, er moeten ook beelden bij getoond worden. Het ging daarbij om diverse vuurwerkproblemen. Ik noem er een paar.
- In sommige plaatsen geldt een verbod, maar wordt het toch afgestoken
- Er is dit jaar meer vuurwerk verkocht dan in andere jaren
- Er is veel illegaal krachtig vuurwerk in omloop
- Het aantal ongelukken met vuurwerk is onder jongeren toegenomen
- Burgemeesters, artsen en politie zijn voor een algemeen vuurwerkverbod
Het maakte voor het tv nieuws eigenlijk niet uit welk onderwerp het precies betrof: steeds werden dezelfde beelden gebruikt van ontploffend en uitwaaierend vuurwerk boven een stedelijke horizon, altijd mooi. Merkwaardig, hoe schadelijk vuurwerk ook kan zijn, de beelden bewijzen anders. Vuurwerk afsteken is en blijft een feestelijk gebeuren.
Nu is het natuurlijk niet eenvoudig om bij bepaalde onderwerpen de juiste plaatjes te vinden die het verhaal verbeelden. Bij ingewikkelde onderwerpen met abstracte facetten wordt het moeilijk die te visualiseren. Als het verhaal over bijvoorbeeld inflatie gaat, wordt steevast gegrepen naar beelden van een drukke winkelstraat met winkelende mensen. Daarmee wordt het nog enigszins tv-fähig gemaakt. Maar vaak lukt zelfs dat niet. Ook ontbreekt bij sommige gebeurtenissen wel eens een camera. En dan? Er zijn zodoende onderwerpen en gebeurtenissen die geen nieuws worden omdat er geen beelden van zijn. Soit….
Er zijn echter ook gebeurtenissen die alleen maar nieuws worden omdat er beelden van zijn. Zo toonde het tv journaal enige tijd geleden beelden van een vrouw die in de New Yorkse metro in brand wordt gestoken door een “33 jarige immigrant uit Guatemala” die daarop wordt gearresteerd. Gelukkig voor ons door een toeschouwer met de mobiel gefilmd. Zo zien ook nog wel eens ongelukken tijdens een vliegshow in bijvoorbeeld Tasmanië of een ander land waar voorts nooit iets over gemeld wordt. Als het kan probeert de redactie van het Journaal af te sluiten met opmerkelijk nieuws. Wat voorbeelden: In een Chinese dierentuin bleken de panda’s in werkelijkheid geverfde honden te zijn, ze vielen door de mand toen ze gingen blaffen; een kat raakte zoek in het Yellowstone Park, maar bleek de 1400 kilometer naar huis terug te zijn gelopen; de nieuwe eigenaar van een huis waar de vriezer was achtergebleven vond in dat apparaat de stoffelijke resten van een tienermeisje; de politie vindt een tuinkabouter die gemaakt bleek van twee kilo MDMA; ’s werelds oudste vogel in het wild legt op 74-jarige leeftijd nog een ei.
De meeste van deze ‘nieuwsfeiten’ betreffen dieren, altijd leuk om te zien. Aaibare onderwerpen. Het gaat ook wel eens mis. Bij het item ‘Krokodil valt spreker aan op kreeftenfeest in dierentuin Stockholm’ van 3 december jl. bleek het te gaan om oud nieuws uit een krant van 2019. Pech gehad. Geweld, zware ongelukken en opmerkelijke dierenverhalen: het zijn het soort beelden die veel vaker in de sociale media opduiken. Spectaculair maar daardoor ook verdacht. In het televisienieuws kun je er nog van uit gaan dat daar een professionele journalistieke redactie over is gegaan. De getoonde feiten zullen dan waarschijnlijk wel juist zijn. In de sociale media is dat zeker niet het geval en blijkt de werkelijkheid dan ook vaak geweld te worden aangedaan. Bijvoorbeeld door bij beschreven gebeurtenissen beeldmateriaal te gebruiken dat daar helemaal niets mee te maken heeft. Of door beeldbewerking met AI zodat de werkelijkheid helemaal uit het zicht verdwijnt. Toch kunnen dergelijke items zeer geloofwaardig overkomen door de getoonde beelden.
Beelden zijn dwingend, d.w.z. je neemt vaak klakkeloos aan dat de werkelijkheid wordt getoond en ze hebben daardoor veel impact. Bovendien krijgt visueel materiaal voorrang in de menselijke informatieverwerking ten opzichte van auditief materiaal, dus bij nieuws gaat onze aandacht in eerste instantie naar de plaatjes en komt de gesproken tekst op plaats twee. Je gaat je als toeschouwer niet zomaar afvragen of de beelden wel kloppen, dat zou een erg vermoeiende kijkervaring worden.
Oppassen dus, al vraag je je wel eens af of er wel succesvolle overdracht van ideeën zonder beeldmateriaal mogelijk is. Gelukkig zijn beelden niet steeds noodzakelijk voor effectieve communicatie. We kunnen heel goed schelden en bedreigen zonder beelden. Maar niet met meer dan 280 tekens in X. Dus graag eenvoudige korte woorden gebruiken. Maar met een kort lontje lukt dat best.
