Over slaapwandelaars en het uitbreken van oorlogen

07 oktober 2022 • 00:00 door Rein Heijne

Cover van het boek van Clark

Geschiedenis is een lopend verhaal dat nooit af is, een voortdurende reeks kettingreacties waarin de ene gebeurtenis schijnbaar logisch voortkomt uit de andere. Een keten van oorzaken en gevolgen, waardoor we met een complexe materie te maken hebben. Zo komen bijvoorbeeld revoluties, oorlogen en terrorisme nooit zomaar uit de lucht vallen. Om de kwalijke gevolgen van oorlogen te vermijden of anders op te lossen is het daarom cruciaal om kennis over en inzicht in de oorzaken te hebben. Over oorzaken van het uitbreken van oorlogen zijn bibliotheken vol geschreven. Een belangwekkend boek waarin de oorzaken van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog (de Groote Oorlog) haarscherp en uitvoerig worden beschreven door historicus Chrostopher Clark, springt er uit: De slaapwandelaars: Hoe Europa in 1914 ten oorlog trok

Die oorlog was het noodlottige gevolg van verkeerde strategieën van militaire allianties en grove inschattingsfouten van politieke beleidsmakers die resulteerde in een totale catastrofe. Geen actieve herinneringen meer. 

De huidige eenzijdigheid in berichtgeving en beschouwingen m.b.t. de Russische interventie in Oekraïne verhindert een objectieve beeldvorming van de zeer ernstige crisissituatie in Europa. Geen of weinig kritische vragen, geen enkele nuancering, eenzijdige vijandbeeldvorming; laat staan dat Westerse handen in eigen boezem wordt gestoken. Waarom Europa al vroeg heeft gekozen voor escalatie in plaats van bemiddeling, die vraag wordt zorgvuldig uit de weg gegaan. Het vermogen tot zelfreflectie en kritiek lijken niet langer de sterkste aspecten van het Europese denken. Er heerst een mentale stilte waarin het denken het nulpunt aan het naderen is, constateerde de schrijver José Saramago nog niet zo lang geleden al. De journalistieke poortwachters lijken aan een zeker geheugenverlies te lijden en vallen braaf terug op wat hen wordt voorgekauwd door het politieke en militaire leiderschap. De Indiase historicus Vijay Prashad stelde onlangs vast dat de media verworden zijn tot ongefilterde doorgeefluiken van het eigen gelijk. “Hetgeen het vinden van vreedzame oplossingen alleen maar moeilijker maakt”, aldus Prashad. En zo worden wij wederom in slaap gesust. Hoogste tijd voor waakzaamheid dus. 

​