Tour de France (3) over het grote geld, maar ook over Wim van Est en Jan Cottaar
Niet alleen in Frankrijk, ook in andere landen is het radioverslag van de Tour heel populair. Zelfs Nederland moet er aan geloven. Tot begin jaren vijftig was de aandacht voor het wegwielrennen bij de Nederlandse omroep marginaal geweest. In de jaren dertig had de befaamde sportverslaggever Joris van den Bergh tijdens de Tour de France voor de AVRO radio een aantal analyses gegeven van de wedstrijd en de prestaties van de Nederlanders, die pas sinds 1936 aan de Tour deelnamen.
Jan Cottaar, de gelijkenis met Paul de Leeuw is opvallend Foto BeeldenGeluid cco
Na de oorlog werd van de Tour eens in de drie of vier dagen verslag gedaan door Ru de Grood, die evenals Van den Bergh de merkwaardige positie bekleedde van ploegleider annex radioverslaggever. Vanaf 1949 wordt de taak van verslaggever overgenomen door Jan Cottaar, die namens de KRO radio ook al bericht had over de Ronde van Nederland. De Tour leefde niet in voetbal- en schaats minnend Nederland, mede vanwege het gebrek aan prestaties. Daar kwam in 1951 verandering in toen Wim van Est een etappe won en de gele trui veroverde. Op de Nederlandse radio was dit niet te horen. Cottaar leverde om de twee tot drie dagen een kort verslag van hooguit vijf minuten dat op de plaat werd opgenomen en ’s avonds werd uitgezonden. De dag van Van Ests overwinning was er geen uitzending. De echte Nederlandse liefhebbers wisten van het heuglijke nieuws, want zij luisterden naar ‘de Belg’, die wel uitzond. Het gevolg was wel dat er in 1952 dagelijkse reportages van de Tour kwamen hoewel nog steeds niet rechtstreeks. Door de aanhoudende successen en groeiende populariteit werd sinds 1953 in principe vanuit de finishlocatie live verslag gedaan van de aankomst. In principe, want er liep weleens wat mis met de lijnverbinding van Frankrijk naar Nederland. Soms moest Cottaar de finishreportage dan gewoon maar al improviserend overdoen. Meestal was er elke avond nog een uitzending met een samenvatting, interviews en de klassementen. Van live verslaggeving vanaf de motor was nog geen sprake, maar toch was een groot deel van Nederland in de vijftiger jaren aan de radio gekluisterd in de julimaand. Maar de radio-uitzendingen in Nederland werden pas echt populair toen de televisie al lang zijn intrede had gedaan.
Het grote geld
Televisie heeft vooral het grote geld in de sportwereld geïntroduceerd. De concurrentieslag tussen de zenders heeft de prijzen van de uitzendrechten van sportevenementen gigantisch opgedreven. De introductie van televisie heeft tevens het wielrennen een deel van de populariteit gekost. De apparatuur voor opnemen en zenden was in den beginne nauwelijks mobiel te noemen. Uitzendingen uit een vaste studio verliepen redelijk goed, maar om een evenement op locatie in beeld te brengen, dat was nog niet zo eenvoudig. Dan moesten de apparaten van honderden kilo’s uit de studio naar de plaats van opname versleept worden. Uitzenden vanaf een vaste plek ging nog wel zodat sportwedstrijden in stadions al snel in aanmerking kwamen, zodat voetbal en tennis meer aandacht kregen. Wielerwedstrijden op de weg waren nog geruime tijd een probleem. Van het verloop van de koers kon niets live in beeld worden gebracht, behalve de laatste honderden meters. Wat aan de finish vooraf ging kon alleen maar op film worden vastgelegd, er bestond nog geen video rond 1950. Toch werd al sinds 1948 de finish van de Tour de France live vanuit het Parc des Princes in Parijs uitgezonden.
Charly Gaul met de Nederlands Luxemburgse ploeg Bld Aldo Bolzan cco
BMW motor met telescopische achtervering
Met ingang van 1950 zendt de RTF reportages van de voorbereidingen op de Tour en samenvattingen van een aantal etappes uit in de avondjournaals op de Franse televisie, die de beschikking had over twee 16mm camera’s, een BMW motor met telescopische achtervering en een jeep. Bijna dagelijks worden beelden uit de etappes gedraaid op film vanaf de motor. Het betekent zuinig omgaan met het materiaal, want per filmrol kan hooguit drie minuten worden opgenomen. Maar het televisiepubliek krijgt ongekend spectaculaire beelden te zien. In 1951 rijdt cameraman Henri Persin achter de renners in de afdaling van de Aubisque. Hij ziet gele truidrager Wim van Est vallen en probeert hem daarna te volgen. Plots staat er iemand langs de weg wild met zijn armen te zwaaien. Persin heeft net een nieuwe filmrol van dertig meter ingelegd en ziet in de afgrond de gele trui, vijfenzeventig meter lager volgens zijn eigen inschatting. Hij slaagt erin om al filmend tot bij Van Est te komen. Behalve een aantal schaafwonden mankeert Wim, tot ieders verwondering, helemaal niets. Met aan elkaar geknoopte banden wordt Van Est naar boven gehesen. De unieke beelden worden de volgende dag om half een ’s middags uitgezonden op de RTF.
Fausto Coppi tourwinnaar in 1953 en meervoudig winnaar op de Col d’Aubisque Foto cco
De eerste live beelden van de Tour de France volgen in 1958 op de top van de Col d’Aubisque in de Pyreneeën. In diezelfde Tour hijst de RTF dertig ton aan materiaal naar de top van de Mont Ventoux voor de rechtstreekse reportage van de tijdrit, die door Charly Gaul wordt gewonnen. De laatste zeven kilometer worden met zes camera’s in beeld gebracht. De beelden zijn spectaculair en de natuurpracht van de bergen maakt diepe indruk op de kijkers. In 1961 brengt de RTBF de laatste vijf kilometer van de klassieker Parijs-Brussel rechtstreeks in beeld. De cameraman op de motor heeft nu de beschikking over een mobiele camera die nog slechts zeven kilo weegt en over een mobiele zender die achterop de motor is bevestigd. Het signaal wordt opgevangen door een helikopter die daar recht boven vliegt en het weer doorgeeft naar de centrale regie. Sinds 1962 worden de finales van grote wedstrijden in Frankrijk, België en Italië rechtstreeks uitgezonden met het systeem van motor en helikopter. Deze rechtstreekse reportages bleven nog lange tijd gevoelig voor de weersomstandigheden en de daarmee gepaard gaande technische problemen. Voor de echte liefhebber vormde dat geen probleem. Integendeel, het versterkte nog maar eens het heroïsche karakter van de wielersport.
(Deel 4 , het slot, van dit vierdelig feuilleton over de Tour volgt rond 23 juli)
.gif)
