Wielerseizoen binnenkort: Tour de France, Giro d'Italia en de Vuelta
Mocht het coronaprobleem de komende maanden binnen de perken blijven, dan wacht de wielerliefhebber vanaf 1 augustus een televisiemenu om van te smullen. Het wielerseizoen, dat nog van midden maart tot half oktober zou duren, is namelijk door de UCI gecomprimeerd tot drie-en-een-halve maand. Tot in november is er dan praktisch iedere dag een wedstrijd te zien, waar je de deur niet voor uit hoeft. Aangezien je langs de weg alleen maar een fractie van de wedstrijd kan zien, is wielrennen een echte televisiesport. Op 1 augustus wordt de eerste grote wedstrijd van een gecomprimeerd seizoen verreden, de Strade Bianche in Toscane, deels over onverharde wegen met aankomst op het beroemde stadsplein van Sienna.
Wielersport om bladen te verkopen
Het wielrennen op de weg is als professionele sport van meet af aan een vorm van media amusement geweest, in het leven geroepen door kranten en tijdschriften ter bevordering van de verkoop van hun blad. Het eind van de negentiende eeuw zag een opmars van de massamedia krant, tijdschrift, grammofoon en film. Sport werd een steeds belangrijker tijdverdrijf, zowel actief als passief. In Frankrijk was het wielrennen verreweg de populairste sport en dat was de aanleiding voor de pers om wielerwedstrijden op de weg te organiseren. Dat waren lange en zware koersen. Zo ontsprong de wedstrijd Parijs-Brest-Parijs in 1891 uit de koker van de grote krant Le Petit Journal. De 1200 kilometers werden zonder onderbreking afgelegd en de krant kwam enkele dagen met speciale edities over het wedstrijdverloop uit. Een groot voordeel voor de pers was dat niemand de hele wedstrijd als toeschouwer kon volgen, zodat de krantenverslagen de werkelijkheid aanzienlijk konden verfraaien.
1200 kilometer zonder onderbreking afgelegd
De heroïek van deze koers werd breed uitgemeten. Lezers wilden ook van alles weten over de achtergronden van de renners. Het was het eerste feuilleton van de sport. Dagelijks vlogen meer dan een miljoen exemplaren over de toonbank.
'L’Auto' troeft 'Le Vélo' af
Het grote feuilleton van de wielersport volgde in 1903 in een poging van sportkrant L’Auto om hun concurrent Le Vélo af te troeven. Dit feuilleton, genaamd Tour de France, wordt tot op heden vervolgd. De eerste editie bestond uit zes etappes van ongeveer 400 kilometer elk. Een vervolgverhaal? Dat werd wel degelijk zo gezien door bedenker Géo Lefèvre. Hij omschreef in 1903 de wedstrijd als ‘… een groot atletisch drama, dat de aandacht van het publiek zal vasthouden. De reuzen van de weg zullen ons zes opeenvolgende tragedies voorschotelen, elk met hun verwikkelingen en uiteindelijk de ontknoping’. Het drama, conflicten, good guys en bad guys, verwikkelingen, onzekerheid over de afloop en de ontknoping: stuk voor stuk geramde ingrediënten van succesvol media-amusement. Dat gold toen voor de krant, maar later evengoed voor film, radio en televisie.
eerste Tour bestond uit zes etappes elk van ongeveer 400 kilometer
Met de opkomst van de radio in de jaren twintig kwam er voor het eerst een medium waarmee rechtstreeks verslag van gebeurtenissen kon worden gedaan. De jaren vijftig zijn de gouden jaren van de radio en ook van de wielersport. In 1955 is er voor het eerst live verslag vanaf de motor. Dit zorgt voor een tot die tijd ongehoorde extra dimensie. De stem van de reporter, het geluid van de rijwind, toeschouwers en claxons: de luisteraars krijgen het gevoel midden in de wedstrijd te zitten. De Nederlandse radio deed daar aanvankelijk nog niet aan mee, maar de finishverslagen van Jan Cottaar werden hier massaal beluisterd. Het werk werd vaak stilgelegd om de prestaties van Wim van Est, Wout Wagtmans, Jan Nolten en andere toenmalige Nederlandse renners te kunnen volgen.
Televisie wordt belangrijk voor sport
Na de Tweede Wereldoorlog wordt televisie een steeds belangrijker medium voor sportreportages. Aanvankelijk zijn de opnamesystemen nog nauwelijks mobiel te noemen, zodat directe reportages tot rond 1960 uitsluitend vanaf een vaste plek mogelijk zijn. Van wielerwedstrijden kan dan alleen de finish direct worden weergegeven. Andere wedstrijdbeelden worden op 16mm film vastgelegd en op een later moment op de buis getoond. Dat kostte in de jaren vijftig het wegwielrennen zijn vooraanstaande plaats als mediasport. Wedstrijdsporten op een vaste plaats, zoals een stadion of hal waren veel eenvoudiger in beeld te brengen. Pas vanaf 1961 kan de koers onderweg rechtstreeks in beeld worden gebracht. De Franse omroep kan dan namelijk beschikken over een cameraman op de motor met een mobiele camera die nog ‘slechts’ zeven kilo weegt en over een mobiele zender die achterop de motor is gemonteerd. In 1963 beginnen de rechtstreekse reportages van de laatste 30 kilometer van de Tour de France etappes en zet de Belgische omroep BRT de cameraman op de motor en de helikopter in voor de rechtstreekse beelden van de Vlaamse wedstrijden.
Eerste cameramotor 1963 (Foto Harry Pot, Anefo, NA cco)
Nederland zond niet uit wegens shirtreclame
De Nederlandse omroep zendt deze reportages niet uit. De omroepbazen alhier weigerden uitzending uit protest tegen het commerciële karakter. De kleding van de renners bevatte namelijk allerlei merknamen. Want shirtreclame was dan misschien in andere sporten verboden, in het wielrennen waren sponsornamen al vanaf het begin gebruikelijk. Tot 1954 waren dat namen van fiets- en onderdelenfabrikanten. Toen het na de Tweede Wereldoorlog slechter ging met de rijwielindustrie werden zogenaamde extrasportieve sponsors toegelaten. Vanaf dan verschenen de namen van alcoholische drankjes, sigarettenmerken, koffiezetapparaten, levensmiddelen, keukenapparatuur en zelfs damesondergoed op de shirts van de renners. Het duurde tot de Touroverwinning van Jan Janssen in 1968 voordat de NOS overging op rechtstreekse televisiereportages. De overwinningsceremonie van Janssen moest de kijker echter missen. Om vijf uur begon immers de vakantiekerkdienst in Noordwijkerhout!
Sport wordt belangrijk voor televisie
Wat dat betreft is er veel veranderd. Het wegwielrennen liep decennia lang voorop ten opzichte van andere sporten als het om sponsoring en reclame gaat. In het televisietijdperk hebben ook andere populaire sporten zich in rap tempo ontwikkeld tot mediasporten door de intrede van de commercie in die sporten. Bovendien is een grote concurrentiestrijd tussen de zenders begonnen in de jaren negentig sinds de opkomst van commerciële televisie. Was tot die tijd televisie belangrijk voor de sport, sinds eind jaren negentig is dat helemaal omgekeerd: sport is belangrijk voor de televisie. Registraties van sportwedstrijden zijn een belangrijk verkoopargument geworden in de slag om de gunst van de kijkers, en dus reclame-inkomsten.
Sportzenders worden wielergek
Was de Nederlandse liefhebber tot voor kort gebonden, maar ook verknocht, aan de Vlaamse publieke omroep, nu dient vaak te worden uitgeweken naar Eurosport. Omdat de kosten van uitzendrechten voor sportwedstrijden stijgen terwijl de budgetten van de publieke omroepen alom worden teruggeschroefd is het voor de sportzender een relatief kleine inspanning om zich als de wielerzender te profileren. Zo heeft Eurosport thans de exclusieve rechten op de Italiaanse wedstrijden van organisator RCS Sport, zoals de Giro d’Italia, Milaan-San Remo en de Ronde van Lombardije. De rechten op de koersen van de Franse organisator ASO, waaronder de Tour de France en Parijs-Roubaix, zijn meer verdeeld over de publieke en commerciële omroepen. In de hoogste afdeling van het wielrennen, de World Tour, staan dit jaar 23 wedstrijden op de kalender. Daaronder alle grote klassieke eendaagse wedstrijden en de drie grote ronden van Frankrijk, Italië en Spanje.
Als het virus zich koest houdt, kunnen we de Tour aanschouwen van 29 augustus tot 20 september, de Giro van 3 tot en met 25 oktober en de Vuelta van 20 oktober tot 8 november.
Van RV&M wielercorrespondent Ard Heuvelman verscheen in 2018 bij uitgeverij Sportliteratuur het boek ‘Wielerreuzen van de weg’.
--Foto-Rob-Mieremet---Anefo---Nationaal-Archief-cco--S.jpg)
.gif)
