Tour de France (1) Over Louis Couperus, Octave Lapize en een koers van 1200 km
De Tour de France is het grootste jaarlijkse media-evenement in de wereld van de sport. Olympische Spelen en het wereldkampioenschap voetbal zijn weliswaar groter, maar niet jaarlijks. Wat is de aantrekkingskracht van het Franse evenement voor de toeschouwer, de lezer, de luisteraar en de kijker? Dat zullen we in deze bijdrage eens trachten na te gaan. We zullen de rol van de media vanaf het begin van de wedstrijd ruim honderd jaar geleden beschrijven. Hoe werd dit spektakel aan de man gebracht door kranten, radio en televisie, en waardoor was dit succesvol?
Dezer dagen schuiven velen weer aan voor hun jaarlijkse zomerfeuilleton, want zo kunnen we de rondrit door Frankrijk toch wel karakteriseren. Sterker nog, het was vanaf het begin in 1903 de opzet van de organisatoren om hun wedstrijd als feuilleton neer te zetten. Het was in een tijd dat krantenredacties er alles aan deden om maar zoveel mogelijk lezers te trekken, want de concurrentiestrijd was enorm. De krant was toen immers het enige massamedium. Vaak werden schrijvers aangetrokken, die een roman in afleveringen in de krant publiceerden. Van de befaamde Alexandre Dumas van De drie musketiers en De graaf van Monte Cristo verschenen de meeste werken eerst als vervolgverhaal in Parijse kranten. Maar ook in Engeland door bijvoorbeeld Charles Dickens en in Nederland werd deze formule gebruikt. De debuutroman van Louis Couperus, Eline Vere, was in eerste instantie een feuilleton in de krant Het Vaderland en verscheen daarna in 1889 als boek. De zes afleveringen van het eerste grote zomerfeuilleton, namelijk de etappes van de eerste Tour de France, zorgden voor een groter lezerssucces dan welke schrijver van welk ander feuilleton ook maar had kunnen bereiken. De oplage van de organiserende krant L’Auto steeg namelijk van amper 30.000 exemplaren bij de start tot 100.000 exemplaren aan de finish van die eerste Tour in Parijs.
De tour van 1903 Bld courtesy Beeldengeluid.nl
Dit fenomenale succes kon niet alleen maar aan de prestaties van de wielrenners worden toegeschreven. Er waren immers al zware wedstrijden verreden als Bordeaux-Parijs, sinds 1891 over 600 kilometer, en Parijs-Brest-Parijs over maar liefst 1200 kilometer aan een stuk. Die koersen kenden wel veel belangstelling maar konden niet op tegen wat de Ronde door Frankrijk bewerkstelligde. Het ging niet alleen maar om een sportieve strijd, maar ook om een, voor het merendeel van de lezers, eerste kennismaking met hun eigen land. Frankrijk was in die tijd voor de meeste Fransen een totaal onbekend gebied. Kennis van het land hield meestal op aan de rand van het dorp, stad of in het beste geval van een streek. Voor de meeste lezers van de krant was het voor het eerst dat ze een landkaart van Frankrijk zagen en iets konden lezen over de verre oorden die aangedaan werden. De rondrit door het land had zodoende voor de lezers de kenmerken van een virtuele reis. In eerste instantie het landschap, de rivieren, de wijnvelden, de kastelen, de architectuur in de steden. Later maakten vooral de verhalen over de bergen veel indruk.
De wielerjournalisten konden er op los fantaseren. Omdat hooguit fragmenten van de wedstrijd te zien waren kon niemand de feiten controleren. Om zaken spectaculairder voor te stellen werden er soms dingen bedacht maar vooral werden de feiten meestal sterk overdreven. Het berglandschap was kaal en bar met woeste steile hoogten waar adelaars, steenbokken en zelfs ook beren de renners belaagden. Het kon zo koud zijn dat de coureurs hun lekke banden met de tanden van de velg moesten halen vanwege bevroren vingers, De hitte in het Franse zuiden wrong de mannen uit als sponsen en zij overvielen daarom cafés of stalen drankjes van langs de weg picknickende toeschouwers. Maar vooral het berglandschap van Alpen en Pyreneeën is tot op heden een grote verhalenverteller en daardoor de publiekstrekker bij uitstek.
Octave Lapize bij aankomst in Parc des Prices in 1910 Bld. cco
'Geen pen in staat onze gevoelens op papier te zetten'
In 1910 werden voor de eerste maal de nog steeds bekende Pyreneeëntoppen aangedaan in het gebied, dat heel dramatisch bekendstaat als de ‘cirkel des doods’. De renners dienden in de etappe Luchon-Bayonne (326km), die sindsdien legendarisch is geworden, vier cols te beklimmen: de Peyresourde, de Aspin, de Tourmalet, en de Aubisque. De rit werd gewonnen door Octave Lapize, bijgenaamd ‘de krullenbol’, maar makkelijk was het niet gegaan, want Octave zag zich genoodzaakt bergopwaarts grote stukken te voet af te leggen. Volgens de aanwezige journalist Victor Breyer had hij geroepen: ‘Jullie zijn criminelen!’. Daarmee doelde hij op de Tourorganisatie onder leiding van directeur Desgrange. Precies wat de mensen lezen wilden. Hoewel het heel moeizaam was gegaan, bleken de meeste renners in staat om de zware passen te nemen. Maar volgens journalist Steinès was ‘geen pen in staat onze gevoelens op papier te zetten. Wij zijn stomverbaasd over de prestaties die de menselijke machine die goed is voorbereid en getraind kan leveren’.
(Deel 2 van dit vierdelig feuilleton over de Tour volgt komende week )
.gif)
