Vredesprijs 2023 Duitse boekhandel voor Salman Rushdie: over de zee van verhalen waarop we allemaal varen
Afgelopen Zondag 22 oktober 2023 ontving de in India geboren Brits-Amerikaanse schrijver Salman Rushdie op de slotdag van de Frankfurter Buchmesse in de Frankfurter Paulskirche de prestigieuze Vredesprijs 2023 van de Duitse boekhandel.
Hieronder delen uit het dankwoord van Salman Rushdie:
Laat ik nu beginnen met u een verhaal te vertellen. Er waren eens twee jakhalzen: Karataka, wat zich vertaalt als voorzichtigheid, en Damanaka, wat durf betekent. Ze behoorden tot het tweede echelon van de volgelingen van de leeuwenkoning Pingalaka, maar waren ambitieus en sluw. Op een dag werd de Leeuwenkoning opgeschrikt door een luid gebrul in het bos, maar de jakhalzen wisten dat het slechts een ontsnapte stier was die brulde, dus het was niets waar een leeuw bang voor hoefde te zijn. Ze zochten naar de stier en haalden hem over om hen naar de koning te vergezellen en hem vriendschap aan te bieden. De stier was bang voor de leeuw, maar stemde toe, en zo werden de leeuw en de stier vrienden, en werden de jakhalzen door de dankbare monarch gepromoveerd tot de hoogste rangen. Helaas waren de leeuw en de stier daarna zoveel aan het praten dat de leeuw niet meer jaagde en de dieren in zijn gevolg honger leden.
Dus vertelden de jakhalzen de koning dat de stier tegen hem samenzweerde, maar ze vertelden de stier dat de leeuw van plan was hem te doden, en dus vochten de leeuw en de stier en werd de stier gedood. Er was genoeg vlees voor iedereen om te eten, en de jakhalzen stegen zelfs nog hoger in het voordeel van de koning omdat ze hem hadden gewaarschuwd voor de machinaties van de stier; Maar ze verhoogden ook de reputatie van alle andere bosbewoners - uiteraard niet die van de arme stier, maar dat maakte niet uit want hij was dood en voorzag iedereen van een heerlijke maaltijd.
Het feit dat ze niet moraliseren heeft mij altijd onweerstaanbaar gefascineerd door de verhalen van de “Panchatantra”. Ze prediken geen goedheid, deugd, bescheidenheid, eerlijkheid of terughoudendheid. Maar sluwheid, bedrog, strategie en amoraliteit overwinnen vaak alle weerstand. En de goeden winnen niet altijd. (Het is meestal ook helemaal niet duidelijk wie de goeden zijn). Dit is de reden waarom de moderne lezer deze verhalen opvallend relevant vindt, omdat wij, de moderne lezers, in een wereld leven van immoraliteit, schaamteloosheid, verraad en sluwheid, waarin de goddelozen vaak overal hebben gewonnen.
“Waar komen de verhalen vandaan?” vraagt de jongen Harun aan zijn vertellende vader in mijn roman “Harun en de Zee van Verhalen”; het cruciale deel van het antwoord is: ze komen uit andere verhalen, uit de zee van verhalen waarop we allemaal varen. Ik moet er echter aan toevoegen dat dit niet hun enige oorsprong is. Er zijn ook de eigen ervaringen van de verteller, zijn kijk op het leven en de tijd waarin hij leeft: Maar de meeste verhalen zijn geworteld in andere verhalen, mogelijk in talloze verhalen die met elkaar verbonden zijn, die samenvloeien en veranderen en steeds nieuwe verhalen worden. Dit noemen wij fantasie.
En dus sta ik hier vandaag om een vredesprijs in ontvangst te nemen en mezelf af te vragen: wat heeft de wereld van fabels ons te vertellen over vrede?
[...]
Het is geen goed nieuws. Homerus vertelt ons dat er pas vrede komt na decennia van oorlog, wanneer Troje is verwoest en iedereen waar we om geven allang is gestorven. De Noordse mythen zeggen dat vrede pas komt na "Ragnarök", na het einde van de goden, wanneer de goden hun oude vijanden hebben verslagen maar ook zichzelf hebben vernietigd. Het Duitse woord ervoor is Götterdämmerung, wat veel nauwkeuriger is dan het Engelse Twilight of the Gods. De “Mahabharata” en de “Ramayana” zeggen ook dat vrede een bloedige prijs vraagt. En de Panchatantra zegt dat vrede – de dood van uilen en de overwinning van kraaien – alleen kan worden bereikt door een verraderlijke daad. Laten we echter even de legendes uit het verleden verlaten en eens kijken naar de tweelinglegendes van deze zomer - ik bedoel natuurlijk het blockbusterduo dat bekend staat als "Barbenheimer" - "Oppenheimer" herinnert ons eraan dat er pas vrede was nadat de twee atoombommen Little Boy en Fat Man werden op Hiroshima en Nagasaki gedropt; en het kaskrakermonster “Barbie” maakt duidelijk dat zelfs in een wereld waar elke dag perfect is en elke avond een meidenavond is, duurzame vrede en onvervalst geluk alleen te vinden zijn in roze plastic.
Uit het juryrapport Sinds zijn meesterwerk ‘Midnight Children’ uit 1981 maakt Salman Rushdie diepgaande indruk met zijn interpretaties van migratie en mondiale politiek. In zijn romans en non-fictieboeken combineert hij literaire vernieuwing, vooruitziendheid met humor en wijsheid. Hij beschrijft de kracht waarmee gewelddadige regimes hele samenlevingen vernietigen, maar ook de onverwoestbaarheid van de geest van verzet van individuen. |
Uit het juryrapport
Sinds zijn meesterwerk ‘Midnight Children’ uit 1981 maakt Salman Rushdie diepgaande indruk met zijn interpretaties van migratie en mondiale politiek. In zijn romans en non-fictieboeken combineert hij literaire vernieuwing, vooruitziendheid met humor en wijsheid. Hij beschrijft de kracht waarmee gewelddadige regimes hele samenlevingen vernietigen, maar ook de onverwoestbaarheid van de geest van verzet van individuen.
Omdat de Iraanse ayatollah Khomeini in 1989 een fatwa tegen hem uitvaardigde, leeft Salman Rushdie voortdurend in gevaar. Niettemin blijft hij een van de meest gepassioneerde verdedigers van de vrijheid van taal en denken – niet alleen de vrijheid van hemzelf, maar ook die van mensen wier opvattingen hij niet deelt. Met groot persoonlijk risico verdedigt hij een essentiële voorwaarde voor vreedzaam samenleven.
Kort voor de publicatie van zijn nieuwste roman ‘Victory City’ werd hij in augustus 2022 het slachtoffer van een moordaanslag. Ondanks de enorme fysieke en psychologische gevolgen waar hij nog steeds mee worstelt, blijft hij schrijven: fantasierijk en diepmenselijk. Wij eren Salman Rushdie voor zijn onverzettelijkheid, zijn levensvreugde en voor de verrijking van de wereld met zijn verhalen.
.gif)
