'The Lighthouse': This rock is a fig’ment of yer ‘magination
Het is in deze tijd verleidelijk om in het isolement van twee mannen op een vuurtoreneiland midden in een onstuimige oceaan een metafoor voor de corona lockdown te zien: toename huiselijk geweld, Wopke tegen Italië. Een criticus schreef eerder dat alleen zijn in deze tijd erg kan zijn, maar dat ‘The Lighthouse’ toont dat het met zijn tweeën een stuk erger kan. Inderdaad, maar om het zo erg te krijgen als in ‘The Lighthouse’, de laatste film van Robert (‘The Witch’) Eggers, moet je er wel alcoholist, negentiende eeuwse zeeman of gesjeesde houthakker met moorddadige neigingen, zijn. In Eggers’ film uit 2019 levert dat een Shakespeariaans horror verhaal op, briljant vertelt in de taal van Melville’s ‘Moby Dick’.
De plaats van handeling is een eilandje voor de kust van Nova Scotia ergens tweede helft van de negentiende eeuw. Thomas Wake (Willem Dafoe) en Ephraïm Winslet (Robert Pattison) nemen de wacht over voor een shift van vier weken om de vuurtoren op het eiland draaiende en verlicht te houden.
Wake gespeeld door Willem Dafoe, is een oudgediende. Hij is als zeeman kreupel geraakt maar bleef zijn zee trouw door vuurtorenwachter te worden. Winslet (Robert Pattison) was houthakker en doet het werk voor het eerst. Wake heeft de leiding en legt van het begin af aan Winslet een ijzeren, discipline op. De vorige ondergeschikte van Wake is krankzinnig geworden en heeft zelfmoord gepleegd. Wake zit vol met zeemansverhalen. Bijgeloof en kapitein Achab zijn nooit ver weg. De zielen van dode zeelieden huizen in de talloze zeemeeuwen op het eiland volgens Wake.
Winslet is rationeel, verwerpt bijgeloof en - in tegenstelling tot Wake - drinkt hij niet. Hij is niet van plan zich eronder te laten krijgen.
I’m damn-well wedded to this here light, and she’s been a finer, truer, quieter wife than any a liveblooded woman.
Het licht van de toren wordt scrupuleus bewaakt door de oude zeeman. Winslet mag er geen voet in de buurt zetten. Intussen wordt hij voortdurend aan het werk gezet. Een op kolen gestookte stoommachine drijft het draaimechaniek van de vuurtoren aan en de kolenbunker ligt een stuk van de toren. Winslet haalt de kolen, stookt de ketel op en hijst de olie voor de lamp de toren in. Dag in dag uit afgebeuld, troost Winslet zich met de gedachte dat met elke dag het einde van de vier weken met Wake en de aflossing van hun dienst naderbij komen. Vier weken zijn te overzien.
Winslet drinkt niet. Wake is een zware drinker. Winslet laat zich kort voor de aflossing overhalen een glas mee te drinken op het nakende afscheid.
Dan steekt een storm op. De zee is te woest, de aflossing komt niet. De storm houdt aan. Wake vertelt hoe in het verleden zo'n storm het eiland wel eens maanden in isolement kon houden. Geholpen door een zekere mate van wanhoop drinkt ook Winslet nu iedere avond.
Wake blijkt over een grote voorraad drank te beschikken op het eiland. Het bestaan van beide vuurtorenwachters bestaat nu uit delirium en werk terwijl buiten meedogenloos de storm raast.
Het licht speelt nadrukkelijk een vitale haast magische rol in de film. Niet voor niets noemt Wake het licht van de toren, dat dankzij de draaiende zogehten 'fresnel lens' voor de lamp, wel dertig kilometer ver reikt, zijn ware liefde. Licht, lux, lumen, lichtfeesten, film – het moge fotonen zijn – maar voor mensen, dieren en filmliefhebbers blijft licht magie.
Winslet, die Wake van het begin af aan belachelijk vindt om zijn archaïsche aan Melville ontleende zeemanstaal, die daaraan en aan zijn boeken een zekere innerlijke superioriteit ontleende, die hem overeind hield, begint scheuren te vertonen.
‘I’m probably a fig’ment of your ‘magination. This rock is a fig’ment of yer ‘magination, too. Yer probably wand’rin’ through a grove of tag alders, up in north Canady, like a frostbitten maniac atalkin’ to yerself, knee-deep in the snow, the blizzard overtakin’
Evenals protest de opvarenden van de walvisvaarder van kapitein Achab niet hielp, wordt Winslets protest tegen het zeemansbijgeloof van Wake zwakker.
De broers Robert en Max Eggers, schrijvers van het script van ‘The Lighthouse’ dramatiseren het lot van de twee mannen met hun jaloerse begeerte naar het licht te midden van de duistere storm tot kernthema van de film.
En ook fysisch is het vuurtorenlicht van die tijden bijzonder genoeg. Een olielamp omgeven door een draaiende kooi waarin een serie fresnellenzen is gemonteerd. Die lenzen –speciaal ontwikkeld voor vuurtorens- breken alle lichtstralen vanuit een lichtpunt in dezelfde richting. Ze maken van de olielamp tot een soort 19e eeuwse laserlamp.
Voor de film werd op het afgelegen Cape Forschu, een schiereiland van Nova Scotia, een vuurtoren van 25 meter hoogte nagebouwd. Al vroeg werd de keuze gemaakt om de film in zwart-wit op te nemen. Op ortografische film, een type film dat de contrasten in huidnuances versterkt. Alles in dienst van het licht donker in de binnenruimten van de vuurtoren. Om de beperkte bewegingsruimte, de onontkoombaarheid van die ene ander te benadrukken, noem het claustrofobie, werd bovendien gekozen voor een bijna vierkant filmformaat.
Alles is dus anders in 'The Lighthouse' zo wordt de toeschouwer op dezelfde manier het verhaal in gezogen als de hoofdpersonen Winslet en Wake en wie weet de arme vuurtorenwachters uit Wales in de negentiende eeuw naar wie het verhaal gemodelleerd is.
Regisseur Robert Eggers schreef het script samen met zijn broer Max. Ze doken ervoor diep in Melville en ander zeemansverhalen uit de Noord-Oosthoek van Amerika. Deel van de vertelling is de kritiek van Winslet op wat hij de achterlijke Melvilliaanse taal van Wake vindt. Die is volkomen ongevoelig voor dergelijke kritiek, voor hem is er maar één ondeelbare werkelijkheid. In die zin is de film ook een confrontatie tussen twee -actuele- menstypen. De casting met Willem Dafoe en Robert Pattison heeft achteraf precies het soort vanzelfsprekenheid dat een filmmaker zich wenst.
Die criticus van aan het begin had een punt, eenzaamheid kan erg zijn maar soms zijn er ergere dingen.
"The Lighthouse' is verkrijgbaar op DVD, bij een van de on-demand kanalen en hopelijk binnenkort in de anderhalve meter bioscoop.
Foto's: 'The Lighthouse' Foto's Filmdepot
.gif)
