'The Swallows of Kabul', beeldschone animatiefilm over Afghaanse oorlogen
Misschien is de werkelijkheid wel altijd een sprookje. Er was eens een klein bolletje dat draaide om een sterretje in een oneindig grote ruimte. Er was eens een ver land waar woeste mensen woonden die altijd oorlog voerden. Als het niet tegen elkaar was dan was het wel tegen de boze buitenwereld die er andere gewoonten op na hield. Zo was er al heel lang oorlog in dat land waarvan de meeste bewoners erg gelovig waren. Waren het daardoor goede mensen? Dat weet God alleen en die liet juist in dat land heel weinig van zich horen. De mensen die in hem geloofden maakten des te meer kabaal. Het leven was er vaak hard, het landschap gevarieerd en van een woeste schoonheid. De indrukwekkende Franse animatiefilm 'De zwaluwen van Kaboel' vertelt over een handjevol mensen in dat woeste land op een moment, het is 1998 in de hoofdstad van Afghanistan, dat er weer een oorlog in volle gang is.
'De zwaluwen van Kaboel' is een tragisch verhaal over twee heel verschillende liefdesparen wier levens elkaar kruisen en innig verknoopt raken. Het paar zijn de jonge moderne voormalige studenten Zunaira en Mohsen. Voordat de Taliban in Kaboel de macht overnam, studeerde Zunaira kunst. Ook nu dat niet meer kan tekent en schildert ze nog steeds en luistert naar haar favoriete popmuziek, al mag de Taliban dat niet horen. En Mohsen studeert nog steeds bij een van zijn professoren die in het geheim les geeft. Behalve al die verborgenheid plus de half in puin geschoten stad, zou het koppel net zo goed, in Parijs of Rotterdam gewoond kunnen hebben, gewoon een studentenpaar dat verliefd is.
Het andere koppel bestaat uit Afiq, die tien jaar daarvoor als mujahedien tegen de Russen vocht. De meeste van zijn oude krijgsmakkers hebben zich opportunistisch bij de Taliban gevoegd, maar Afiq heeft zo zijn trots. Hij werkt voor ze als gevangenisbewaarder om de schoorsteen rokende te houden, maar zijn overtuiging houdt hij voor zich. Zijn vrouw Mussarat lijdt aan een slepende uitzichtloze ziekte. Afiq is met alles ongelukkig, maar als een oude krijgsmakker die zich bij de Taliban heeft gevoegd hem zegt dat hij in plaats van haar een nieuwe vrouw jongere vrouw moet nemen en zijn zorgen moet vergeten, maakt hij zich uit de voeten. Later komt, door een reeks ongelukkige gebeurtenissen, de kunststudente in de gevangenis van Afiq terecht.
'De Zwaluwen van Kaboel’ is in Nederland uitgebracht onder de Engelse titel 'The Swallows of Kabul' en is gemaakt naar het gelijknamige boek 'Les Hirondelles de Kaboul' van de bekende schrijver Yasmina Khadra. Die naam is een pseudoniem van voormalig Algerijns inlichtingenofficier Mohammed Moulessehoul. Die begon romans te schrijven toen hij nog voor de Algerijnse veiligheidsdienst werkte, had een alias nodig en nam daarvoor de naam van zijn vrouw aan. Onder die naam is hij bekend geworden met een reeks veelgelezen en boeiende romans. Die gaan vrijwel zonder uitzondering, over de botsing tussen oud en nieuw en de vele conflicten in de islamitische wereld. Zijn vroegere werk en zijn nabije kennis van dergelijke conflicten is daarbij op onnadrukkelijke wijze een sterk gegeven.
Een animatiefilm heeft per definitie een heel andere kwaliteit dan een gefotografeerde, al dan niet met computer bewerkte film. Maar ook in animatie heb je maten en vele soorten. Voor deze film werkten de Franse regisseuse Zabou Breitman samen met kunstenares en animatrice Eléa Gobbé-Mévellec.
Licht op 1700 meter
Het was aanvankelijk de bedoeling van de producenten die de rechten van het boek gekocht hadden om de film als gefotografeerde film te maken, maar er werd om praktische redenen maar vooral ook - zo legde regisseuse Breitman in een interview uit om dramaturgische redenen- gekozen voor animatie. Het drama van de film liet zich naar haar idee beter vertalen in animatie. Die keuze lijkt voor wie de film ziet, zo hoort dat bij een geslaagd kunstwerk, vanzelfsprekend. Des te knapper dus was het om vooraf een dergelijke keuze te maken.
De werkwijze was eveneens bijzonder. Niet werden eerst de beelden gemaakt die dan later door acteurs ingesproken werden, maar er werd gewerkt vanuit de dialoog. De acteurs speelden al insprekend de hele film, als een actrice in de animatie een boerka droeg of een acteur een kalashnikov had, dan hadden de stemacteurs diezelfde attributen. Vanuit die setting werden dus op basis van scenario en dialoog het ritme en geluid vastgelegd.
Kunstenaar Gobbé-Mévellec had als voorstudie veel foto's en filmfragmenten van Kaboel bekeken. Die stad ligt midden in een droog berglandschap op 1700 meter hoogte. Het licht zorgt voor levendige kleuren, is soms hard en scherp, met diepe verzadigde schaduwen en sterke contrasten. Daar hoefde niet veel aan toegevoegd te worden. De zaak was om de figuren in de film tot leven te wekken. Ze koos daarom voor een soort expressieve waterverf techniek als ondergrond voor contrastrijke tekeningen. De ogen vaak groot met donkere pupillen en expressieve point of view shots zoals die van Zunaira die -zwetend en geërgerd - door het raster van haar boerka naar haar bewakers kijkt.
Voor Eléa Gobbé-Mévellec was het ook haar debuut als speelfilmregisseuse samen met de ervarener Zabou Breitman. En de samenwerking werkte. 'The Swallows of Kabul' is een sprookje dat zo maar tragische, maar ontroerend filmische, werkelijkheid werd.
De film werd in 2019 geselecteerd voor de sectie Un Certain Regard in het filmfestival van Cannes en is onder de titel 'The Swallows of Kabul' of 'Les Hirondelles de Kaboul' verkrijgbaar op DVD of bij een van de on-demand kanalen 
Foto's: Screenshots 'The Swallows of Kabul': Filmdepot
.gif)
