‘Waarom ík als enige overlevende?’

04 juni 2013 door Jim Postma

,,Nee, dromen doe ik er niet meer van, dat stukje film ben ik gelukkig kwijt,’’ zegt jubilerend ANP-fotograaf Ed Oudenaarden (54) met een cynische lach. ,,Alles was zwart voor mijn ogen toen wij met vijf man crashte met die helikopter op de Maasvlakte. Ik was de enige overlevende. Tot in de eeuwigheid zal ik mij afvragen, waarom?’’ Sinds die tijd zit Oudenaarden met een dwarslaesie in een rolstoel.

In galerie Wind aan de Prins Hendrikkade 124a exposeert hij vanaf 5 juni tot 13 juli een bijzondere fotoselectie van een kwart eeuw werken bij het Algemeen Nederlands Persbureau (ANP). Zo’n 65 kleurenfoto’s met daarnaast een boek getiteld: ‘Ed Oudenaarden, fotojournalist.’ Het kost 18,50 euro, bevat circa 70 kleurenplaten, uitgegeven door Studio Kers en is te bestellen via www.galeriewind.nl. Over de titel zegt Oudenaarden, dit keer hartelijk lachend’: ,,Eindelijk een die de lading dekt!’’

Helicoptercrash

Op 27 juni 2010, nu haast drie jaar geleden, veranderde zijn leven voor goed. Het gemeentelijk Havenbedrijf had een helikopter gecharterd om op de Maasvlakte een amateurwielerwedstrijd te volgen. Drie bekende Rotterdamse fotografen, Rob Kloosterman, Ben Wind en Ed Oudenaarden, stapten daarin om verslag te maken. Naast de piloot was ook een voorlichter van de gemeente aanwezig. Het was een dag voor de proloog van de Tour de France, die voor het eerst uit de Maasstad zou vertrekken.

Details
Volgens Oudenaarden, die alleen de details kent van een onlangs gepubliceerd onderzoeksrapport over de crash, vloog de piloot op slechts vijftig meter hoogte. Ineens werd er een scherpe draai gemaakt van 180 graden. Op dat moment begon de helikopter, totaal onhandelbaar, al draaiend naar beneden te vallen. De klap werd geregistreerd als 20 G., oftewel twintig keer de zwaartekracht.
Zijn collega’s, de piloot en de voorlichter waren vrijwel op slag dood. Oudenaarden werd met veel verwondingen tussen de wrakstukken weggehaald en met loeiende sirenes naar het ziekenhuis vervoerd. Daar werd hij acht dagen in coma gehouden met het doel om aan te sterken voor een aantal moeilijke operaties. ,,Ik herinner mij alleen nog,’’ zegt Oudenaarden, ,,dat ik in een witte kamer lag met witte lakens om mij heen en aan het voeteneinde van mijn bed zaten mijn familieleden. Ik dacht dat ik dood was. Dat hele tafereel gaf mij een zeer naar en raar gevoel.’’

‘Hel’

De echte hel moest toen nog voor hem beginnen. Er volgde een lange periode van revalidatie in het gezondheidscentrum centrum Rijndam. Het bleek dat hij vanaf zijn middel tot aan zijn voeten verlamd was. Hij zegt daarover: ,,Ik had werkelijk helse pijnen. En was mij ervan bewust dat ik nooit meer normaal zou kunnen leven. Een aantal keren ging het door mijn hoofd er een einde aan te maken. Maar door mijn dochtertje Kyra, toen vijf jaar oud, bleef ik doorvechten voor mijn leven. Als het niet voor haar was geweest had ik het niet gered.’’
Als klap op de vuurpijl verliet later zijn vrouw hem. Een echtscheiding volgde.
Bij het UWV was hij inmiddels voor 80 tot 100 procent afgekeurd. ,,Maar van stilzitten zou ik helemaal gek worden en mijn werkgever ANP stemde er gelukkig mee in om toch foto’s te blijven maken. Via het UWV kreeg ik daarvoor een speciaal aangepaste invalidenbus zodat ik zelfstandig kon blijven opereren. Alleen werd dit met de dag zwaarder met veel pijn en ik moest mij vaak ziek melden.’’

Na 25 jaar fotojournalistiek is hij nu nog de enige fotograaf in dienst van dit landelijke persbureau. Alle fotografen zijn daar inmiddels ontslagen. Het ANP werkt nu nog alleen met freelancers. Met het actief zelf foto’s maken voor het persagentschap is hij inmiddels gestopt omdat dit werk hem lichamelijk te zwaar werd.

Carrière
De carrière van Oudenaarden begon heel anders na het verlaten van de middelbare school. Hij moest, net als ieder ander, gaan werken en begon in de horecazaak van ‘de heer Punt’ in Ridderkerk. ,,Dat was toen hard aanpoten,’’ herinnert hij zich, ,,met bruiloften en partijen, ook in de weekeinden.’’
Vandaar kwam hij terecht bij Kinorama in Den Haag, een onderdeel van Foka in de Hoogstraat in Rotterdam. Daar begon zijn passie voor de fotografie. Maar met het vooruitzicht om elke dag in een winkel te staan, kon de jonge Ed Oudenaarden geen vrede sluiten.
Door toeval kwam hij in contact met Rotterdams bekende fotograaf Cor Vos, jarenlang fotoverslaggever van de Tour de France. Vos stelde Ed in 1980 aan als leerling-fotograaf. Dat hield Ed het zes jaar vol met zijn ‘op zijn zachts gezegd’ niet al te makkelijke leermeester.
Via de legendarische ANP-fotojournalist Paul Stolk (twee keer winnaar van de pretentieuze ‘Zilveren Camera’-prijs) kwam Oudenaarden terecht bij het gerenommeerde persbureau. ,,Daar is binnenkort een vacature,’’ vertrouwde Stolk hem toe, ,,je hoeft alleen nog even te solliciteren.’’ Oudenaarden: ,,Ik wist toen genoeg. Dat was nu eenmaal de gang van zaken bij het ANP, alleen een collega van buiten vragen die in het team paste!’’

‘Traan van Maxima’

Zowel Stolk als zijn toekomstige werkgever hadden allerminst spijt van dit hoffelijke aanzoek. Ed Oudenaarden had het helemaal in zijn vingers. Zo fotografeerde hij de onvergetelijke ‘traan van Maxima’, legde de destijds wereldberoemde wielrenner Lance Armstrong vast met pikdonkere wolken boven zijn hoofd. ,,Ed had ook daarin een vooruitziende blik,’’ meldde het ANP later na de onthulling van de beruchte dopingaffaire.
Andere hoogtepunten van de jubilerende fotograaf die onder meer op zijn expositie te zien zijn, gaan over een bebloede Michael Boogerd tijdens een tourrit in Frankrijk. Daarnaast een woedende en ziedende trainer Marco van Basten op een van zijn voetballers en een innige omhelzing van Balkenende na een klinkende verkiezingsoverwinning van het CDA. ,,Een wereldplaat,’’ zo reageerden zijn collega’s van de ANP-fotoredactie.

Bizar

Ed Oudenaarden komt nog een keer terug op de fatale helikoptercrash. ,,Het bizarre van het hele verhaal is dat niet ik, maar een collega van mij, geboekt stond om mee te gaan. Dat was fotograaf Robin Utrecht, thans wonende in Katendrecht.
Op het laatste moment werd door de ANP-redactie na overleg het besluit genomen dat hij naar een andere klus werd gestuurd. Het lot bepaalde dus enkele uren daarvoor dat ik naar de Maasvlakte zou gaan. Robin, die zo de dans ontsprong, heeft het daar nog moeilijk mee.’’
Uit het onderzoeksrapport naar de definitieve oorzaak van het ongeluk staat onder meer dat het hier ging ‘om een ervaren piloot, die overigens niet gewend was om met fotografen te vliegen.’ Zoals dat bijvoorbeeld bij de Tour de France wel het geval is.
Fotografen hebben andere criteria en eisen dan bij gewone vluchten met medepassagiers. Cameramensen worden met veiligheidsriemen in hun stoelen vastgezet, waarna de deur van de helikopter wordt open gedaan. De fotografen kunnen er dan vrij op losschieten en kunnen de piloot vragen links of rechts te draaien.

Oudenaarden: ,,Een rol speelde zeker ook de lage hoogte waarop wij vlogen. Met de plotselinge draai van 180 graden was er geen houden meer aan. Was dit zo’n vijftig meter hoger geweest, dan had de piloot de zaak waarschijnlijk nog kunnen redden. Vanuit de duikvlucht had hij het toestel weer kunnen optrekken , zo heb ik althans begrepen.’’

Touwtrekkerij
Overigens is er na drie jaar nog geen einde gekomen aan de juridische touwtrekkerij over de aansprakelijkheid van dit ongeluk. Ook niet over hoeveel schade er moet worden betaald en met name door wie aan slachtoffers en nabestaanden. Ed Oudenaarden vindt dit ,,meer dan schandelijk.’’ Dat geldt ook voor de andere zwaar getroffenen.
Ben Wind was een zeer goede collega en ‘maatje’ van Ed Oudenaarden. Beiden hadden zich toen verheugd op het avontuurlijke uitstapje met de helikopter. Het was Ellen Wind, de weduwe van Ben, die het initiatief nam om hem uit te nodigen voor de expositie in de gelijknamige galerie. En om met Ed wederom kennis te maken na dit voor hen beiden vreselijke vliegongeluk.

Of dit hele verhaal al niet bizar genoeg is, voegt Oudenaarden er tot slot nog aan toe: ,,In het boek is de laatste plaat te zien die ik van Ben maakte. Dat was één minuut voor de crash. Op deze allerlaatste foto zijn wij samen te zien. Ben, ondeugend als vanouds met zijn bekende pretogen, ik steek mijn tong uit!’'