Paul Stolk meester in persfotografie

12 november 2013 door Jim Postma

Zojuist van zijn vrouw Hinke Stolk, zoons Niels en Maikel en de familie een rouwkaart ontvangen van het overlijden van mijn goede collega en ‘persmaatje’ Paul Stolk (28 september 1946 – 7 november 2013). Nooit in mijn leven, terwijl wij er intussen al talloze hebben weggedragen, ontving ik zo’n vrolijke ‘rouwkaart’.

Die wil ik u beslist niet onthouden, vooral de mensen die deze prachtige kaart nog niet hebben ontvangen. Op de voorkant een schitterende kleurenfoto van een zeer levenslustige Paul als een ‘waternimf’ in het zwembad. In zijn gezicht en rest van zijn lichaam een beetje opgeblazen, maar daar kom ik later op terug.

Geen toespraken geen gezeur
Paul Stolk zal aanstaande zaterdagmiddag (16 november) in besloten kring in Hofwijk worden gecremeerd. Daarvoor is er een uitgebreide borrel met hapjes, alleen voor genodigden. Paul voor zijn dood: ,,Zo wil ik het graag. Geen toespraken, geen gezeur. Als ik wegga voor mijn crematie dan kunnen jullie er allemaal nog eentje op mij nemen. En daarna kunnen jullie met z’n allen oprotten!’’
Typisch Paul, die verder op zijn ‘feestkaart’ zegt: ,,Het leven was fantastisch, intens, fijn, mooi, heerlijk, plezierig, enerverend, uitstekend, stormachtig, wonderlijk, prettig, liefdevol, bijzonder, adembenemend, leuk, geweldig, grappig, onbeschrijfelijk en prachtig. De laatste jaren waren zwaar, maar ten volle geleefd.
Ik heb alles uit het leven geperst!’’

Tot slot staat er op de kaart (prachtig!): ,,En net op het moment dat er iemand zegt: ‘hij is weg’. Zijn er andere stemmen die juichen: ‘daar komt hij'!''
(correspondentieadres: Hinke Stolk, Burg. Koningssingel 25, 3042 NK, Rotterdam).

Avontuur
Mijn persoonlijke gedachten naar Paul Stolk gaan nu terug naar het begin van de negentiger jaren. Aan de deur voor hun huis in Rotterdam-Overschie roept zijn vrouw Hinke: ,,En Paul..., vergeet niet te witten hè!’’ Paul en ik stonden toen op het punt om samen als ‘twee Kuifjes’ naar Afrika te vertrekken voor een door ons te maken televisiedocumentaire (voor de EO).
Dat ene zinnetje is mij jarenlang bijgebleven omdat ik de eer had met een van de meest bekende en beroemde persfotografen van Nederland op reis te gaan. Paul Stolk was winnaar (in 1985) van de prestigieuze landelijke persprijs ‘Fotojournalist van het jaar’. En daar tussendoor nog bekroond met het twee keer winnen van de ‘Zilveren Camera’.
Het persavontuur naar Uganda met Hollandse chirurgen van academische ziekenhuizen van de internationale organisatie ‘Interplast Holland’ zou ons leven drastisch gaan veranderen. Zelf was ik na de fusie van mijn getrouwe krant Het Vrije Volk na 12 ½ jaar als journalist vrijwillig vertrokken en Paul zou na zo’n 20 jaar trouwe dienst bij het ANP binnenkort volgen. In plaats van pen en papier en fotocamera waren wij overgestapt naar televisie documentaire-producties. Paul met zijn toen uiterst professionele videocamera en ik als interviewer, geluidstechnicus, producent, maar vooral als manusje-van-alles. Terwijl wij toen nog amper de ballen verstand hadden van dit voor ons geheel nieuwe vak. Toch scoorden wij nota bene bij CNN, BRT, KRO, VARA en EO.

‘Wonderen’
De plastisch chirurgen die wij destijds gingen volgen, allen in Nederland werkend in gerenommeerde ziekenhuizen, offerden voor de zoveelste keer hun vakantie op om in derde wereldlanden ‘wonderen’ te gaan verrichten. Dit keer dus in het hartje van Afrika, waar president Museveni van Uganda nog altijd de scepter zwaaide. Er werden daar dagelijks van 7.00 uur ’s ochtends tot 18.00 uur ’s avonds tientallen operaties uitgevoerd op kinderen met vreselijke brandwonden of verschrikkelijke gezwellen door de olifantsziekte (elifantiasis).
De plaatselijke doktoren konden onmogelijk dit soort gecompliceerde operaties uitvoeren, maar aan de hand van deze Hollandse ‘heldenartsen’ leerden zij ter plekke het vak. Vaak in hachelijke omstandigheden, operatiekamers waar alle ruiten kapot waren om over hygiëne maar niet te spreken. Paul en ik stonden er met onze neus bovenop om de hele zaak te filmen. Daarvoor moest je echt een zeer sterke maag hebben.
De volgende dag hadden wij een afspraak voor een exclusief interview met president Museveni. Paul leefde toen al in onmin met zijn werkgever ANP – een verhaal apart – en werd plotseling teruggeroepen naar Nederland. Wij met zijn allen in paniek. Een gemaakte afspraak met de president van Uganda zeg je niet zo maar af. Trouw als altijd leerde Paul Stolk die nacht, de hele nacht door, de kneepjes van zijn videocamera aan het Interplast team en mijzelf. Met daartussendoor enkele van onze favoriete glaasje ‘karnemelk’ (whisky).

‘World Press Photo’
De volgende ochtend zat Paul zonder een oog te hebben dicht gedaan al weer in het vliegtuig. Maar ons interview kon doorgaan en werd voor een klein gedeelte wereldwijd uitgezonden via onder meer CNN! Van Paul had ik nog een fotoboek gekregen met de ‘World Press Photo’s’ van dat jaar. Aan Museveni vroeg ik toen welke foto hij graag voor het volgende jaar op de cover wilde. Museveni: ,,Een gezonde en gelukkige Afrikaanse baby!’’ Hoe klein ook, dit was wereldnieuws omdat in de westerse wereld alleen foto’s worden vertoond van uitgemergelde kinderen uit dit continent.
Na de uitzending van onze documentaire voor de EO volgde er dankzij onze promotor en productiemanager Yvonne Nesselaar allerlei acties in weekbladen, onder meer puzzels voor het goede doel. Dit leverde zo’n 1,2 miljoen gulden op en daarmee konden ze weer vele honderden kinderen in Derde Wereldlanden opereren. Yvonne, Paul en ik waren daar oprecht trots op.

'Een rustige jaarwisseling'
Maar ons grootste succes moest nog komen. ‘Een rustige jaarwisseling’, een 55 minuten durende tv-documentaire voor destijds NOS/NOB in 1992 trok eind december 2,4 miljoen kijkers met een waarderingscijfer van 8,1. Wij volgden in die tijd een jaar lang vier jonge vuurwerkslachtoffers in hun revalidatie, nadat handen en ogen waren uitgerukt. Kranten en tijdschriften stonden er bol van. En daaruit volgde de eveneens zeer bekende campagne van SIRE, ‘Je bent een rund als je met vuurwerk stunt’. In de jaren daarna leidde dit tot een aanzienlijke daling in het aantal ernstige jonge vuurwerkslachtoffers.
Daarnaast maakten wij nog kleinere, minder bekende producties, onder meer over een 5-jarig Columbiaans meisje, genaamd Alicia. Haar hele gezicht werd door een vreemde en zeer schadelijke bacterie letterlijk weggevreten en door tussenkomst van Interplast Holland (weer met veel dank aan Yvonne Nesselaar) kreeg dit kind een nieuwe kans in het leven door haar naar het Dijkzigt ziekenhuis (Erasmus) te halen. Daar kreeg zij na talloze operaties een geheel nieuw gezicht en ‘lived happy afterwards’. Deze minidocumentaire van ons trok in die tijd veel kijkers bij de VARA.

Kritisch tot op het bot
Paul Stolk was overigens allesbehalve makkelijk om mee samen te werken, zal menig collega hebben ervaren. Een ‘Pietje precies’ en kritisch tot op het bot. In die zin duldde deze absolute ‘meester’ in de persfotografie geen enkele of zeer weinig tegenspraak. Als je iets fout deed kreeg je van hem genadeloos op je donder, zodat je een tweede dezelfde fout niet meer snel zou maken. Paul startte, na zijn allerminst feestelijke afscheid bij het ANP, zijn zeer succesvolle videobedrijf ‘Stolk Video’ (nu al jarenlang voortgezet door zijn oudste zoon Niels). Met name voor RTL.
Hierna scheidden onze wegen. Zelf maakte ik nog enkele kleine producties maar zonder Paul met al zijn professionele apparatuur en vooral de montage. Dat was financieel voor mij helaas niet meer bol te werken. Met name voor RTL.

Ferdi E.
Nog bekender werd Stolk in de tachtiger jaren toen hij als enige een foto wist te maken van Ferdi E. tijdens een reconstructie na de ontvoering en moord op Gerrit Jan Heijn. Die stond daar ijskoud een shaggie te rollen. Inventief en brutaal als hij altijd was wist hij als persman het afgezette woningblok binnen te dringen via het huis van een chirurg. Beloning: ‘De Zilveren Camara’.

In alle opzichten was hij een absolute ‘photo-workaholic’.
Hoe gewiekst hij ook was om altijd zijn concurrentie een slag voor te blijven, in de tachtiger jaren raakte hij totaal van slag na wederom als enige persfotograaf aanwezig te zijn op het zinkende schip ‘The Harold of Free Enterprise’ die destijds voor de kust van België strandde. De lichamen die hij toen fotografeerde van moeders en kinderen zijn nooit meer van zijn netvlies verdwenen. Hij kreeg psychiatrische hulp om die vreselijke beelden toch enigszins te kunnen verwerken.

Kop of munt
Drie maanden geleden bezocht ik hem thuis voor het laatst. Ik schrok me rot, hoewel ik wist dat hij al jarenlang ernstig ziek was. Hij zag er verschrikkelijk opgezwollen uit, omdat hij zijn vocht niet meer kwijt kon. Het was ziekenhuis in en ziekenhuis uit. Tegen mij zei hij nog ironisch lachend: ,,Ja, op is en op, hè.’’
Paul had zich daar reeds bij neergelegd. Daarvoor hadden zijn beide nieren het begeven. Zijn twee zoons, Niels en Mike, gooiden een munt op om vader een van hun nieren te doneren. Niels, de oudste ‘won’, maar zijn nier sloeg niet aan. Mike was toen met zijn nier aan de beurt, maar ook na deze donatie was het in feite al te laat.
Zijn grootste ‘maatje’ in dit leven was zijn immer trouwe vrouw Hinke die altijd, zeker in zijn videobedrijf, volop met hem meewerkte.

Kop of munt. Het lot bepaalde uiteindelijk het einde aan zijn zeer succesvolle en vrijgevochten leven.