'Daar moeten we even doorheen en dan is alles oké'

04 juni 2021 door Janny Kok

Wat is er meer confronterend dan zelf een levensbedreigende ziekte doormaken of getuige zijn van een soortgelijke ziekte van je allerliefste. Veelzijdig communicatiespecialist Jaap Luikenaar is een van de vakbroeders en - zusters die zijn ervaringen als partner van een borstkankerpatiënt opschreef. Hij koos voor een persoonlijke benadering van wat - in het journalistieke jargon - ‘het onderwerp’ heet. Het resulterende boek Man op de Mammapoli is beslist geen egodocument geworden, maar is des te meer herkenbaar voor de velen die met een vorm van kanker te maken hebben.

Patiënt

Jaap Luikenaar schrijft daarover in het begin het volgende: “Dit boek is gebaseerd op mijn eigen ervaringen als partner van een borstkankerpatiënt: mijn vrouw Helma. Voor een bredere kijk heb ik ook partners van andere patiënten gevraagd om mij hun ervaringen en belevenissen te vertellen. Hun namen en die van hun geliefden zijn meestal fictief; al hun verhalen zijn waar gebeurd. Omdat verreweg de meeste borstkanker bij vrouwen voorkomt (99 %) en hun partners meest mannen zijn, wordt in de tekst van dit boek bij partners steeds de hij-vorm gebruikt. Vrouwelijke partners van borstkankerpatiënten kunnen overal waar ‘hij’ staat gewoon ‘zij’ lezen. Omwille van de leesbaarheid is ook bij medisch personeel vaak ‘hij’ gebruikt, waar ‘zij’ kan worden gelezen.”

Mamma

De beroepsdeformatie van Luikenaar ging beslist niet zover dat hij pen en blocnote in de aanslag had tijdens consulten. In het voortraject was vooral de achterliggende gedachte ‘daar moeten we even doorheen en dan is alles oké’. Luikenaar: “Als de 'mammapoli' ter sprake kwam, wist ik nauwelijks waarover ze het hadden. Er gaat in het begin eigenlijk van alles door je heen en vooral ‘dat overkomt ons niet’. Ik ben pas vanaf de eerste dag van de chemotherapie een dagboekje gaan bijhouden.”

Chemo

Hij was aanvankelijk beslist niet van plan om een boek over het onderwerp borstkanker te maken, maar zijn 'dagboekje' zal vast de basis hebben gevormd voor de uitgebreide inhoud van het uiteindelijk verschenen boek Man op de Mammapoli. Luikenaar bewijst daarin dat het communicatieve- en journalistieke bloed kruipt waar het niet gaan kan.. Aldus is Man op de Mammapoli een persoonlijk document geworden en ook een soort naslagwerk. Het is een kwestie van de titels van hoofdstukken van het boek doorlopen. Heb je vragen over hetgeen bij een chemotherapie komt kijken? Lees het hoofdstuk “Chemotherapie: de meest besproken kuur.”

Partner

Man op de Mammapoli gaat in op diverse aspecten die een mens kan ervaren bij een vorm van kanker. In het geval van Luikenaars vrouw Helma gaat het om borstkanker, maar in feite zijn er veel overeenkomstige gevoelens bij ervaringsdeskundigen van diverse vormen van kanker. Jaap Luikenaar nam niet alleen zijn eigen gevoelens als partner en die van zijn vrouw onder de loep. Hij tekende ook ervaringen van andere partners van kankerpatiënten op.

Het hoofdstuk“ Partner zijn is geen wetenschap” gaat daarover. De hoofdstukken “Vrijen met je patiënt”, “Medisch contact en communicatie” en “Papier en rompslomp” zijn op zich een nuttige informatiebron. Daarin zit de winst van het boek, want in het hoofdstuk "Partner zijn is geen wetenschap" concludeert de schrijver dat de wetenschappelijke aandacht voor partners gering is. Dat is deels aan henzelf te wijten. Ze blijken maar schaars bereid om uitgebreid te vertellen wat borstkanker met hen doet. Ze missen het voordeel wat schrijvers, journalisten, communicatiespecialisten en cameralieden hebben. Die kunnen hun professie zo nodig als reddingsboei gebruiken als ze confronterende gebeurtenissen meemaken. Voor zichzelf en voor anderen.

Mensen die met kanker te maken hebben zullen dan ook veel herkennen bij lezing van het boek. Het is een kwestie van een lach en een traan. Speel vooral het 'Boobie Bullshit Bingo' mee om de verbale dooddoeners in goed bedoelde reacties te ontdekken op slechte nieuws van het kankerfront.

Jaap Luikenaar (2021) Man op de Mamapoli. Rotterdam. Uitgeverij Lente. ISBN: 9789492783257 ISBN e-boek: 9789492783158. 206 pp. €20

Op www.jannykok.nl is 'Schaken Tegen de Dood' als PDF te downloaden. met een soortgelijke aanpak bezien door de ogen van de partner van Jaap Kok.