Rijk, overvol verhaal rond Robert Oppenheimer, meesterlijk gescript en verfilmd

Oppenheimer is de film over de vader van de atoombom, zoon van een Pruisisch Jiddisch migrantenechtpaar dat arm en alleen Duitstalig in New York aankwam. Moeder was kunstschilder, vader had maar weinig van de zeven vinkjes, geen middelbare school of wat maar wist in New York in de textielbranche fortuin te maken. J Robert Oppenheimer was hun oudste zoon. De familie, een schilderende moeder helpt, had echte Picasso’s en Van Gogh s aan de muur. Robert sloeg op school klassen over ging scheikunde studeren. Zwierf rusteloos tijdens zijn studies langs universiteiten Harvard, Europa, Cambridge , Göttingen. Op zijn drieëntwintigste promoveerde hij daar in de natuurkunde. Het is die film, maar het is ook veel meer, een film over een tijdperk, een milieu, een wereld van intellect en moderniteit die onze levens tot ver in de toekomst bepaald.
Kettingrokende, Picassoliefhebber leider atoombomproject
Hij publiceerde met Max Born belangrijke stellingen over kwantummechanica, converseerde met de grote fysici der aarde waaronder , op voet van gelijke belangstellingen. Werd in de jaren dertig hoogleraar in Californië, was cultfiguur voor zijn studenten, kettingroker, werkte aan kernfysica. Hij schreef een paper over het equivalent van zwarte gaten lang voordat ze uit andere bronnen bevestigd waren. Hij was 4 jaar jonger dan de eeuw oud was, 37 jaar oud toen hij bij de ontwikkeling van de atoombom betrokken raakte een jaar later werd hij leider van een tem uitmuntende wetenschappers, meest fysici, juli 1945 ontplofte de eerste atoombom in de woestijn van Nevada.
Om dat samen te pakken in Oppenheimer, een filmisch epos dat de aanloop, nasleep en feiten rond een van de grote momenten in de wereld op een boeiende niet top-zware, maar ook niet door de knieën gaande manier vertelt, is een filmische topprestatie. Het is een film die tot in de uithoeken vaart houdt en je meesleurt de volle drie uur lang. Hoe verfilm je zo'n ingewikkeld verhaal waar conceptuele wetenschap van het hoogste niveau, een oorlog die alle normen op losse schroeven zette plus n een redelijk onstuimig privéleven door elkaar heen lopen?
Flash back en POV structuur
De film is geschreven als een serie flashbacks vanuit een verhoorruimte begin jaren vijftig. Robert Oppenheimer wordt in 1954 door een onderzoekscommissie gescreend op zijn betrouwbaarheid om verder leiding te geven aan gevoelige onderzoeksprogramma's. Dit tegen de achtergrond van de Red Scare, het McCarthyisme dat niet geheel zonder grond - diverse spionnen hadden vanuit Amerika atoomgeheimen aan de Russen geleverd, wilde voorkomen dat communisten en hun aanhangers gevoelige informatie in handen konden krijgen. Oppenheimer had zoals veel intellectuelen in die tijd socialistische sympathieën waarmee in een normale vrije samenleving niets aan de hand is. In een klimaat van wantrouwen en polarisatie kunnen van beide kanten de grenzen vervagen en dat gebeurde met name in die tijd in Amerika. De communistenjacht ontaardde soms in heksenjacht en sommige socialisten werden fellowtravellers met Rusland en in een geval verrader van hun land. Op zich al materiaal voor een speelfilm maar in de film Oppenheimer een van de vele lagen van het verhaal. Nolan houdt van complexiteit al zijn films getuigen daarvan, van Memento tot Interstellar en hij gaat met Oppenheimer in de overdrive. De feiten geven daartoe alle aanleiding, de wetenschap, kwantum mechanica, zwarte gaten, de eerste kernsplijting, de wapenwedloop eerst met Duitsland dan met de USSR, spionage op het hoogste niveau, een rusteloos romantisch leven, in het hart van de macht van zijn tijd. En Oppenheimer wist wat hij ontketend had.

Cillian Murphy en Emely Blunt als Robert en Kitty Oppenheimer Foto Universal / Filmdepot
Absoluut meesterwerk
Het lijkt te veel, zo'n rijk verhaal zo'n mensenleven samengebald in drie uur film, gefilmd op schitterend Imax en 70mm formaat, maar daar komt het genie van Nolan's scenario om de hoek kijken. Hij vertelt een belangrijk deel van het verhaal vanuit het ik- perspectief van de protaganist zelf. Een ander deel wordt verteld vanuit gezichtspunt van ander personages waarvan er een de absolute antagonist blijkt te zijn. Die persoonlijke perspectieven zijn geplaatst in twee hoorzittingen die in de jaren vijftig plaats vinden, ze zijn beide doorslaggevend voor de verdere carrières van de mannen. De Oscars voor camera, geluid alsmede voor beste film en acteurs, zouden niemand kunnen verbazen, al weet je nooit wat dit jaar nog verdere brengt.
Voorlopig is deze Nolan een nieuw magnum opus van een filmmaker met van Memento to Interstellar toch al een zeer groot en indrukwekkend film CV. Het zal een van de films zijn die 2023 tekent. De wereld in oorlog, de oorlog van 1943 en 1945 en de het dreigende armageddon van de latere jaren, de oorlog van nu, van 2023, van de 21e eeuw van de rivaliteiten van grootmachten die met snelheid van 8 of 10 maal het geluid elkaar kunnen vernietigen.
In Kino te zien op 70mm