Klimaat vraagt om flinke aanpassingen van onze omgeving

03 april 2023 door de Redactie
Klimaat  vraagt om flinke aanpassingen van onze omgeving

Door de klimaatverandering komen vele consequenties op ons af en veel is al een feit. Steeds heftiger overstromingen, wateroverlast, droogte, hitte, teruglopen van de biodiversiteit en bodemdaling zijn daar deel van. Dat vraagt om  voorbereiding en voorzorgen. Dat is het waar de zogeheten  'Maatlat voor een klimaatadaptieve groene Gebouwde Omgeving’ over gaat.   

De maatlat is bedoeld om een basis te bieden voor groen en klimaatbestendig bouwen en bebouwd gebied, door zowel een duidelijke ondergrens te stellen als hogere ambities te stimuleren. Dat maakt de maatlat ook gebaat bij een “lerende” (dynamische) insteek, om te kunnen meebewegen met ontwikkelingen. De maatlat die volgt uit dit bouwstenenrapport is dan ook een eerste stap.


Met de 'Maatlat voor een klimaatadaptieve groene Gebouwde Omgeving’ geeft het  kabinet overheden en de bouwsector duidelijkheid over hoe ze moeten bouwen in het veranderende klimaat. Afgelopen maand  stuurden minister De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening), minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) en minister Van der Wal (Natuur en Stikstof) de maatlat naar de Tweede Kamer. 


De maatlat richt zich op 6 thema’s voor een groene, klimaatadaptieve gebouwde omgeving:

▪ Wateroverlast: Schade en overlast als gevolg van hevige neerslag ter plekke of afstromend van nabijgelegen gebieden. Dit kan leiden tot schade en overlast door aanwezigheid van het water (bijv. onbegaanbare wegen) of materiele waterschade (in gebouwen en eigendommen). Met het veranderend klimaat neemt de kans en intensiteit en geografische omvang van hevige neerslag toe.

▪ Droogte: Een tekort aan bodemvocht, grond- en oppervlaktewater heeft effect op de gebouwde omgeving. Dit komt tot uiting in de daling van de grondwaterstand (vaak weergegeven als langjarige Gemiddelde Laagste Grondwaterstanden over een periode van minimaal 8 jaren). We spreken van droogte bij een uitzonderlijk droge periode die afwijkt van een normale situatie en die lang duurt. De bodem en bodemafhankelijke functies als groen hebben dan meer water nodig dan dat er beschikbaar is. Droogte kan leiden tot schade aan groen, funderingen, infrastructuur en biodiversiteit. Droogte en verdroging worden versterkt door klimaatverandering. Met name in bebouwd gebied speelt echter ook mee dat (hemel)water afgelopen decennia steeds meer versneld wordt afgevoerd (o.a. door toename van verhard oppervlak waardoor hemelwater sneller afvoert en het grondwater minder wordt aangevuld).

▪ Hitte: De toenemende temperatuur is een van de meest merkbare en meetbare effecten van klimaatverandering. Door het stedelijk hitte-eilandeffect is de temperatuur in gebouwde gebieden bovendien gemiddeld 7 graden hoger dan in het buitengebied. De gemiddelde temperatuur neemt toe, maar voor overlast en gezondheid is vooral de toename van warme en tropische dagen een groot risico. Hitte is te meten in luchttemperatuur en gevoelstemperatuur. Vooral de gevoelstemperatuur is een goede indicator voor het gezondheidsrisico. Toenemende hitte heeft grote impact op de gezondheid, slaapkwaliteit en productiviteit. Vooral bij kwetsbare groepen leidt hitte nu al tot extra overlijdensgevallen.

▪ Gevolgbeperking overstromingen: De waterveiligheid en beperking van overstromingen is via normering van overstromingsrisico’s reeds geborgd als taak van de Rijksoverheid en waterschappen (o.a. met de Waterwet). Dit is laag 1 van het principe van meerlaagsveiligheid. Daarnaast is er een opgave voor de gezamenlijke overheden en private partijen om de gevolgen te beperken, indien een overstroming optreedt door dijkdoorbraken of in buitendijks gebied. Laag 2 en 3 meerlaagsveiligheid spelen hierbij een centrale rol: het beperken van de gevolgen via ruimtelijke inrichting (laag 2) en zorgen voor veilig schuilen en evacueren

▪ Biodiversiteit: Biodiversiteit is ook als doel opgenomen in de maatlat: behoud en versterking van de biodiversiteit bij het veranderend klimaat. Het meenemen van biodiversiteit geeft ook kansen, daarmee is biodiversiteit niet alleen een doel, maar ook een sturingsmiddel. Klimaatadaptatie en biodiversiteit gaan hand in hand met groene, natuurinclusieve maatregelen, zoals een ecologisch ingerichte en beheerde wadi. Biodiversiteit omvat alle soorten planten, dieren en micro-organismen, maar ook de genetische variatie binnen die soorten en de variatie aan leefgebieden waar ze deel van uitmaken, van moerassen tot heidevelden. In bebouwd gebied zijn mogelijkheden voor een groot scala aan ecosystemen en daarmee een grote variatie aan soorten. Voor het behoud van planten en dieren dient ingezet te worden op de ecologische samenhang (functioneren) van het stedelijk ecologisch netwerk met kerngebieden, stapstenen en verbindingszones. Groene en biodiverse maatregelen hebben ook meerwaarde voor het creëren van een gezonde leefomgeving.

▪ Bodemdaling: Klei- en veenhoudende bodempakketten kunnen inklinken (zakken) door daling van de grondwaterstanden en extra belasting door ophoging op infrastructuur. Dit proces is bijna niet omkeerbaar en dit leidt vaak tot bodemdaling en zetting. Veen dat aan de buitenlucht blootstaat, kan langzaam verteren (oxidatie). Ook dit leidt tot bodemdaling. Deze vormen van bodemdaling zijn deels het gevolg van droogte door het veranderend klimaat en kunnen worden beheerst met maatregelen die ook voor klimaatadaptatie genomen worden. Bodemdaling door mijnbouw, gaswinning, tektoniek, isostasie (terugvering na het smelten van de ijskappen uit de laatste ijstijd) valt buiten de scope van de maatlat.


Meer info : bouwstenenrapport dat bevindingen samen vat van gesprekken, overleggen, webinars en inhoudelijke analyses die als basis dienen voor de landelijke maatlat.
Factsheets



Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.