Nederland in de Tweede Wereldoorlog
De rechtse partijen van Thierry Baudet (Forum voor Democratie) en Geert Wilders (PVV) kunnen nog wat leren van het boek dat historicus Han van der Horst dit jaar heeft geschreven: ‘Zwarte Jaren’ met als subtitel ‘Nederland in de Tweede Wereldoorlog’.
Geert Wilders is vooral een Israël-fan en zal de moord van de nazi’s op de joden zeker afschuwelijk hebben gevonden. Maar beiden weerspiegelen toch overeenkomsten met de zwarte jaren van WOII, al is het alleen maar dat rechts nu ook in opkomst is. Overigens extreemlinks kan er ook wat van. Ze denkt ten onrechte dat er een betere wereld ontstaat door haar opvatting die volstrekt ongegrond is.
De wereld zal niet verbeteren. Misschien hooguit ten opzichte van de Tweede Wereldoorlog waarover het boek gaat. Vooral de welvaart neemt toe. Het begint al met het woord vooraf. Han van der Horst verwijst onder meer naar ‘Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog’ van de vermaarde Lou de Jong. Op de achterkant van de flap staat ‘brave burgers toonden grootsheid, kleinheid, lafheid, moed, beginselvastheid, gewetenloosheid en het vermogen om weg te kijken.’ Treffend verwoord over de Nederlanders.
Wijlen mijn vader (hij is in 1985 overleden op 79-jarige leeftijd) heeft WOII op volwassen leeftijd meegemaakt. Hij was een fan van de journalist Lou de Jong die met een groot deel van de regering en de onverschrokken koningin Wilhelmina in ballingschap in Londen was gevestigd. De laatste duldde nauwelijks tegenspraak. Soms was zij te overtuigen. Het is dat mijn vader het perfecte boek (420 pagina’s) van historicus en de beschouwende Han van der Horst niet heeft gelezen want dat is pas in 2020 uitgekomen, maar anders zou hij er zeker voor zijn gevallen.
De auteur heeft deels ook goede woorden over voor onze koningin. “In dit wereldbeeld was Adolf Hitler een grove parvenu die alles bedreigde wat deze koningin heilig was. Hare Majesteit had met dit sujet nooit iets van doen willen hebben, laat staan dat zij zich van hem afhankelijk zou maken. In geval van oorlog moest daarom allereerst de dynastie worden gered; haar enige dochter Juliana (later koningin, redactie). Zou onmiddellijk met haar twee prinsesjes en echtgenoot (Bernhard) het land verlaten. Wilhelmina zou zelf blijven en desnoods de dood vinden.’’ Later in het boek schrijft de historicus dat ,,Wilhelmina wilde onder geen beding in Hitlers handen vallen. Daarom overwoog ze om met haar mannen op de Grebbeberg het vijandelijk vuur in te lopen.’’
Al voor de bezetting van Nederland door nazi-Duitsland in mei 1940 waren er op het wereldtoneel ontwikkelingen. Dat staat in het boek mooi omschreven. Nederland telde in 1940 slechts 8,8 miljoen inwoners (nu omstreeks 18 miljoen). De levensverwachting van dertigers was voor mannen iets meer dan 53 jaar en voor vrouwen 58 jaar. Mijn vader was aan het begin van de oorlog 34 jaar. Bij hun kinderen was dat al behoorlijk hoger: 71 en 77 jaar. Mijn moeder is zelfs 101 jaar geworden. Dat kwam door de grote vooruitgang van de medische wetenschap en de publieke hygiëne. Tegenwoordig heeft ongeveer 40 procent van de bevolking ook hoger onderwijs genoten.
Wie werkloos raakte, kwam in de steun. Het gemeentelijk Maatschappelijk Hulpbetoon, voorloper van de sociale diensten, een wekelijkse uitkering van 17 gulden (!). Daarvan kon men een gezin net te eten geven. Op dit moment is de minimum bijstandsuitkering voor gehuwden 1503 euro. Een vakarbeider verdient bijna twee of drie keer zoveel. Soms gebruiken bijstandstrekkers de uitkering om schulden te voldoen. Wat dat betreft is er wel iets veranderd en er zijn ook (is dat overdreven?) voedselbanken opgericht.
In het boek staat haarfijn omschreven dat in de eerste jaren van WOII de nazi’s nogal fiducie hadden met de Joden. Later (vanaf 1942) hebben ze vooral de Joden, Sinti (de nazi’s noemden hen zigeuners) en Roma uitgemoord. Meer dan 100.000 landgenoten. In het bezette Nederland was een rijkscommissaris door de Duitsers aangesteld: Arthur Seys-Inquart, een Oostenrijker, die na het Neurenbergproces ter dood werd veroordeeld.
Zo ook de NSB’er Mussert in Nederland. “De NSB wees in navolging van de Duitse geestverwanten de democratie aan als een decadent verschijnsel om de volkseenheid te ondermijnen zodat het grootkapitaal, zichtbaar in bijvoorbeeld warenhuizen, de oppermacht kon uitoefenen,’’ aldus Han van der Horst. In plaats daarvan wilde Mussert het Duitse model met Hitler.
Uiteindelijk zijn er op grond van naziverleden 39 personen in Nederland gefusilleerd onder wie één vrouw. Het hadden er wat mij betreft wel (enkele tientallen) méér mogen zijn gezien de ernst van hun nazidaden. Oog om oog, tand om tand. Na de oorlog verschuilden zich vele nazi’s achter hun verleden door te zeggen dat ze het niet ‘gewüsst’ hadden.
De communisten, de enigen waarvoor de auteur nog deels waardering heeft gehad. Zij hebben na een korte periode, waarin de nazi’s optrokken met de Russen (ze verdeelden Polen), pas na de oorlog zonder enige terughoudendheid onvervaard voor de Sovjet Unie én Stalin gekozen.
Adolf Hitler had ook veel te veel medestanders in Duitsland. Wat dat betreft is het tegenwoordige scheldwoord ‘Moffen’ nog steeds van toepassing voor mijn (oudere) generatie. Zelfs dat is niet uit mijn geheugen te wissen.
De dag- en nieuwsbladen bleven na de capitulatie gewoon verschijnen. Zo staat in het boek. Alleen de illegale bladen Het Parool, Vrij Nederland, Trouw en bijna iedere streek had zijn illegale bladen op het laatst van de oorlog. Allen waren ook een citeerbron voor Han van der Horst.
Uitgeverij Prometheus. Het boek kost €25.
-S.jpg)
.gif)
