Journalisten zijn ook maar mensen
Het schandaal met de Britse sensatiekrant News of the World werpt de vraag op of in de Rotterdamse journalistieke wereld wandaden zijn gebeurd.
Laten we even vooropstellen, voor zover ik – na een carrière van bijna 40 jaar in Rotterdam bij dagbladenen ook nog omstreeks twintig jaar als voorzitter van de Rotterdamse Journalisten Vereniging (RJV) – kan nagaan, is het zo erg als in Engeland niet voorgekomen.
Je kunt bijna overal lezen en horen dat de Nederlandse media, zelfs die van populariteitskranten en – bladen, heel netjes zijn in vergelijking met de Engelse sensatiepers.
Tóch gebeuren er onder journalisten in Nederland ook uitwassen. Ik heb genoeg collega’s meegemaakt die ‘lichtelijk’ corrupt (Van Dale: omkoopbaar, omgekocht en onbetrouwbaar) waren. Zij lieten en laten zich voor karretjes spannen (van de commercie of soms zelfs van criminelen) of dragen bepaalde politieke standpunten sterk uit of onderschrijven die volmondig.
Namen
Geef namen en rugnummers, zullen collega’s uit mijn wereldje roepen. Nee, dat doe ik niet. Vooral niet omdat de voorbeelden onvergelijkbaar zijn met het schandaal bij News of The World waar rechtstreeks werd ingebroken in beveiligde persoonsgegevens van prominenten én gewone burgers.
De Rotterdamse journalisten zijn in het algemeen heel braaf en integer, hooguit soms wat naïef. Slechts enkelingen gaan over de schreef of opereren over de rand van het toelaatbare waardoor er vormen van (lichte) corruptie kunnen ontstaan.
Om het iets verder te specificeren, dat is volgens mij zeker het geval als journalisten zich laten beïnvloeden door commerciële of door criminele belangen. Nog erger: als zij zich ook nog laten financieren en fêteren.
Over de mate daarvan bestaan geen statistische cijfers die dat aantonen, landelijk en regionaal niet. Dat komt domweg omdat dergelijke journalistieke uitwassen vaak nooit bekend of onthuld kunnen worden.
Ervaring
Zélf – ik ben ook niet 100 procent integer – heb ik eenmaal een ervaring in die richting gehad. Na een interview met een startende ondernemer, die heel bijzonder uit een lamlendige WAO-situatie kwam, wilde hij mij een enveloppe met inhoud (volgens mij ging het om honderden euro’s) overhandigen. Toen ik hem meldde dat ik voor mijn werk al een redelijk salaris kreeg en dat ik hierdoor zou afzien van de publicatie van zijn positieve verhaal, nam hij ijlings de enveloppe terug. ,,Ik geef je binnenkort in de kroeg wel een pilsje,’’ verklaarde hij. Het pilsje heb ik jammer genoeg nooit meer gekregen! Het positieve verhaal is wel in de krant verschenen waaraan ik nog wel heb toegevoegd dat de naïeve geïnterviewde dacht dat hij voor een advertentie moest betalen...
Een andere discutabele (nog steeds voorkomende) vorm van een uitwas in de journalistiek is het op kosten van anderen (bedrijven, reisbureaus, sportclubs, cultuurorganisaties) maken van zogenoemde ‘snoepreportages’. Als het alleen gaat om een positief verhaaltje of reportage te maken over een bepaalde activiteit is dat wat mij betreft wel degelijk een vorm van laten omkopen.
Multinationals
Nauwelijks meer dan tien jaar terug werd hierover zelfs door onafhankelijke journalisten heel anders gedacht. Ik moet bekennen dat ik als financieel-economisch redacteur vóór 1990 aardig wat verre reizen heb gemaakt op kosten van de Nederlandse multinationals (Philips, Shell, Unilever en soms ook andere grote ondernemingen). Alle media, ook de meest integere kranten, die waren uitgenodigd, gingen daarop in. De ondernemingen gaven je ook alle ruimte om kritisch óf helemaal niet over hun activiteiten te schrijven of verslag te doen. Hun doel was om die ‘vervelende persmensen’ te laten zien wat zij allemaal niet voor goeds in het buitenland deden in een tijdperk dat multinationals als ‘vies en fout’ werden bestempeld. Als daaruit positieve verhalen rolden, was dat voor de uitnodigende onderneming meegenomen.
Een opgelaten verslaggever van De Volkskrant wilde zich echter per se tegenovergesteld profileren door heel negatief in plaats van kritisch over de reis te schrijven, waardoor hij toch relevant nieuws en achtergronden miste.
Het is daarom ook maar goed dat Nederlandse multinationals sinds halverwege de jaren ’90 nooit meer dergelijke groepsreizen hebben gefinancierd. Of zij financieringsverzoeken van individuele journalisten thans nog – naast het geven van informatie - honoreren weet ik niet.
Toch komen uitnodigingen voor reisjes nog regelmatig binnen op redacties van kranten, bladen en radio/tv-media. Vooral van de reiswereld. Zelfs onafhankelijke kranten gaan daar soms op in om hun reisbijlagen en wetenschapspagina’s goedkoop gevuld te krijgen. Moeten journalisten daaraan meewerken? Ik denk dat dit in deze tijden niet meer kan als je krant of blad zich onafhankelijk probeert op te stellen.
Verleiding
Ik besef wel dat iedere journalist daarover anders kan denken. Ze zijn net als andere mensen die in de verleiding komen af en toe een klein beetje corrupt te zijn. Ik stel dan ook voor dat als media het grootste deel van bijvoorbeeld reiskosten door anderen laten financieren dat ze dat eerlijk in een apart kadertje of in de reportage tot uiting laten komen. Niet verstopt zoals nu veel te veel gebeurt.
Voorts hebben we het hier nog niet eens gehad over de ‘verschrijvingen’ bij declaraties (bijvoorbeeld meer kilometers opgegeven dan men werkelijk heeft gereden) en over de vaste onkostenvergoedingen die hoge leidinggevenden krijgen en kregen en waaraan zij verdienen. Ik vrees dat vele collega’s hieraan hebben meegedaan. Ook ik in mijn jonge nog slecht gehonoreerde jaren.
Anekdotisch is het verhaal van de hoofdredactie van een vroeger in deze plaats verschenen grote krant die zijn redacteuren verbood nog alcoholische consumpties van de stamkroeg te declareren. Het vrolijke gevolg: de barkeeper zette op de bon – noodzakelijk om te kunnen declareren – vier melk...!
Journalisten hebben ook de neiging om hun eigen fouten ‘onder de roos’ te houden. Ik doe daaraan dus niet mee. Tenslotte voor alle duidelijkheid: ik krijg geen enkele honorering voor dit stuk. Ik vrees dat er genoeg collega’s zijn die vinden dat ik de vuile was in de Nederlandse journalistiek niet moet buiten hangen.
.gif)
