Migrantenverhalen in 'Heimwee'
(Door Ronald Glasbergen)
‘Heimwee’ is het nieuwe stuk van het Ro Theater. Migranten spelen de hoofdrollen. Ze komen uit Suriname, de Molukken, Indië, Armenië, Bretagne, Georgië, Somalië, de Kaapverdische Eilanden en uit België, Italië en van ‘de zee’.
Ze zijn een greep uit de slordige honderdvierenzeventig nationaliteiten die de stad rijk is. Ze zijn geselecteerd op hun verhalen over verlangen, de plaats waar ze vandaan komen, de verbazing van sommigen toen ze hier aankwamen.
Gekkenhuis
Nimo Hoddoon komt als zevenjarige uit Somalië. Europa leek wel een gekkenhuis. De luchten waren wit en grijs en mensen liepen langs elkaar in een 'ingehaalde wereld’. Niemand praatte met elkaar. En het werd nog gekker toen ze in Nederland aankwam. Gele treinen! En de mensen waarvan vertelt werd dat ze wit waren, bleken roze te zijn.
Indische Pauline die tweeëntachtig is, vertelt over Indië en de Japanse bezetter. Als minderjarige nog werd ze verliefd op een Nederlander. Dat die al zes kinderen had was geen bezwaar. Hij scheidde, ze trouwden en zo kwam ze naar Nederland.
Het Ro Theater heeft mensen aangesproken in culturele centra, huiskamerprojecten en de Pauluskerk. Het gaat om mensen die al dan niet vrijwillig in Nederland zijn gekomen. Haast niemand had al eerder op het toneel gestaan. Het Ro Theater heeft er twee professionele theatermensen, haar eigen migranten, aan toegevoegd. De Italiaanse muzikant Beppe Costa en de Belgische actrice Fania Sorel die hier barjuffrouw is, want ‘Heimwee’ speelt in een nagebouwde havenkroeg.
Hapjes inbegrepen
Het publiek zit aan cafétafeltjes en kan ook tijdens de voorstelling aan de bar een drankje halen. De hapjes zijn inbegrepen. In de hoek is een klein podium, vooral het domein van Costa, die alle stemmen kan zingen – ook Louis Amstrong - en de spelers bewegen daar of door de ruimte. Ze vertellen, zingen of dansen hun verhalen. Ze zijn geregisseerd door Alize Zandwijk (‘Branden’, ‘Dood van een Handelsreiziger’).
Er wordt een Portugees volkslied gezongen bekend van Cesaria Evora. In de afwisseling van verhalen over aankomst en vertrek, zang en beweging krijgt 'Heimwee’ opbouw. De Armeense Edita Ghukasian, vluchteling, verdrietig omdat ze haar land moest ontvluchten, danst met bewegingen die ergens tussen Europa en Azië liggen. Samen met de Belgische actrice Fania Sorel zingt ze in een verre taal. Een toehoorder veegt een traan weg.
Het café als plaats van handeling is goed gekozen. Het drukt uit wat veel migranten in hun herinnering meegenomen hebben, het verlangen naar vrijheid èn naar gemeenschapsleven. ‘Thuis’ speelt het leven zich af in het openbare leven tussen anderen. De Molukse Betty Liewes: 'In Nederland is de deur dicht en praat je tegen potten en pannen’.
Dat is wel eens anders geweest. In pre-TV-tijden, ging half Rotterdam regelmatig naar het café. Door de teloorgang van het oude sociale weefsel van de stad, in de jaren veertig, zeventig en tachtig is het cafébezoek nog maar een fractie daarvan. Het nieuwe sociale moet zich nog verweven. Daar gaat dit stuk ook om. Dat maakt het belangrijk.
Het publiek aan de tafeltjes verschilt niet zoveel van de spelers, de vertellers van hun eigen verhalen, de zangers. Soms aan het begin zijn ze nerveus. Soms vergeten ze het publiek. 'Luider spreken Emily’ roept regisseur Zandwijk vanuit het café. De ambivalentie van de ruimte die tegelijk speelvloer en toeschouwersruimte bij ‘Heimwee’, zit soms ook in de verhalen. Die kunnen over een land gaan dat er alleen nog herinnering is en dat nu totaal veranderd is.
Het land van Pauline, Betty of Nimo. Of naar het onbekende Afrika van de voorouders van John uit Suriname. John is er laconiek onder: ‘Als je niet weet waar je vandaan komt of waar je heen gaat, kan je de weg ook niet kwijt raken’.
KrachtDe kracht van ‘Heimwee’ is dat de verhalen van de spelers zelf zijn. ‘Het leven als schouwtoneel’: in geconcentreerde vorm.
Een bijkomend voordeel van de opzet met vertellers/acteurs van buitenlandse herkomst is het zwaan-kleef-aan effect. Zo kunnen naast de usual suspects, nieuwe publieksgroepen - familie, vrienden, bekenden van de tijdelijke acteurs - het theater binnen komen. Of het lukt is een tweede. De beloning voor het publiek is herkenning en ontroering. De kroeg, niet onbelangrijk in deze stad, krijg je er bij.
Gezien: vrijdag 16 november 2012: Tot en met zondag 2 december 2012 in studio Ro Theater, William Boothlaan 8, in Rotterdam, Informatie: RoTheater Telefoon 010-4046888