Varen blijft voor de stad noodzakelijk

14 juni 2014 door Hans Roodenburg

Over het devies van de gemeente Rotterdam bestaan veel misverstanden. Weinigen weten dat met goud ingelegd bovenin de koepel van het stadhuis rond het wapen de tekst ‘Navigare necesse est’ staat. Varen is noodzakelijk. Volgens voorzitter Cees de Keijzer van World Ship Society Rotterdam Branch zeer toepasselijk gezien de eeuwenlange verbondenheid van de stad met de scheepvaart.

Sterker door strijd
In zijn honderdste rubriek Schip & Haven in De Oud-Rotterdammer is hij daar wat uitgebreider op ingegaan. Bij bijna alle Rotterdammers is meer bekend de wapenspreuk ‘Sterker door strijd’.
Het groen-wit-groen in dat wapen (en van de vlag) vindt haar oorsprong in het voormalige ‘Hof van Wena’. Dat lag destijds buitendijks en de namen Hofplein en Weena stammen daar vanaf. Het stadswapen had toen de kleur rood en het wapen van Wena had een groen veld.Bij de annexatie door Rotterdam in 1570 werd door de Heeren van het Huis van Wena bedongen dat het rood zou veranderen in groen. Als symbool voor de Rotte is toen de witte baan ertussen geplaatst.

Gemeentewapen
Voor de spreuk ‘Sterker door strijd’ is in januari 1948 door Koningin Wilhelmina toestemming verleend om onder het gemeentewapen aan te brengen: ,,Als herinnering, ook voor het nageslacht, aan de moed en de kracht waarmede de bevolking van Rotterdam alle beproevingen van de oorlog heeft gedragen en het belangrijke aandeel dat zij genomen heeft in de bevrijding des vaderlands.’’
Die wapenspreuk is in Rotterdam genoegzaam bekend maar staat volgens De Keijzer niet vermeld bij de gevleugelde woorden en citaten in de dikke Van Dale. Wél staat daarin – op bladzijde 4372 – het devies van Rotterdam: ‘Navigare necesse est’. En dat stamt uit de Romeinse tijd toen Gnaeus Pompejus Magnus, tijdgenoot van Caesar, bij stormweer met een vloot graanschepen vanuit Sicilië onder zeil ging naar Rome.

Varen
Hij zou toen de woorden ‘Navigare necesse est, vivere non est necesse’ gesproken hebben. Varen is noodzakelijk, leven is geen noodzaak.
De eerste drie woorden van de Latijnse spreuk zijn terug te vinden in de koepel van de hal van het stadhuis dat in september 1920 officieel in gebruik is genomen.
Het is daar in goud ingelegd en het stadhuis doorstond, samen met het devies, het grote bombardement van de Duitsers op 14 mei 1940. Wie in het stadhuis komt moet er ook eens opletten. Het glanst daar nog steeds.
'Navigare necesse est' stond overigens ook fraai gestileerd in het logo van Vinke & Co (zie het plaatje bij de inleiding) met onder meer de rederijen Oostzee en Hillegersberg in Amsterdam en de N.V. Houtvaart in Rotterdam. Deze rederijen bestaan niet meer en de scheepsagenturen van Vinke & Co werden in 1993 ingelijfd door de Royal Burger Group in Poortugaal.