De lastige vrijheid van onze democratie

13 maart 2017 door Ronald Glasbergen
De lastige vrijheid van onze democratie

Welke vraag is voor u belangrijk bij de verkiezingen? Welk antwoord geeft u om dadelijk in het stemhokje het juiste vakje aan te kruisen? Beslist u op het laatste moment, kiest u dan op gevoel of denkt u er goed over na? Houdt u daarbij alleen rekening met uzelf, of ook met uw buren , uw stad en landgenoten en misschien wel met mensen nog veel verder weg? Wat zijn uw motieven in het stemhokje?

(Afbeelding: Eugene Delacroix: De vrijheid voert het volk aan. Zie onderaan voor een grotere afbeelding.)

Als u uit volslagen egoïstische motieven kiest, is uw stem precies even veel waard als die van iemand die onzelfzuchtig de wereld wilt verbeteren. Als u uit woede stemt, omdat u kansarm bent opgegroeid , een moeilijk leven heeft, een te laag inkomen, of om wat voor reden dan ook, is uw stem evenveel waard als de altruïstische stem van uw alter ego die wil opkomen voor de zwakken, achtergestelden, kansarmen van onze en andere samenlevingen. Het maakt voor de telling van de stembiljetten geen bal uit of uw stem geleid wordt door uw gevoel , uw intuïtie, ‘onderbuik’ of door een zorgvuldige afweging langs de rationele lat van partijprogramma’s en in het verleden ingeloste prestaties. Behalve voor een handvol wetenschappers en partijstrategen maakt uw individuele stem alleen voor uzelf uit.

Op het moment dat de stemmen, waaronder die van u worden opgeteld, tellen alle motieven, alle gradaties tussen altruïsme en eigenbelang niet meer. Of u socialisten, liberalen, christendemocraten, groen of woedend links-rechts stemt of nieuwkomers als Artikel 1, Piratenpartij, DENK, uw motieven zijn voor uzelf en u wacht af. Er rolt een verkiezingsuitslag uit, een parlement en na een hoop onderhandelingen waarin punten uit programma’s uitgeruild of uitgesteld worden, een regering. De Volkskrant heeft een handige App waar u zelf uw coalitie mee samen kunt stellen.

Welke kant willen we met het land? Willen we inkomens nivelleren of niet? Hoe belangrijk is economische groei en betaald werk voor iedereen? Gaat het goed met de zorg en de sociale verzekeringen? Intussen zijn we ook per saldo -88.000 mensen in 2017 rijker- een behoorlijk groot immigratieland. Hoe gaan we om met onze buitenlandse relaties in een steeds gevaarlijker wereld? Hoe belangrijk is klimaat, en hoeveel willen we opgeven om de wereld in dat opzicht echt te veranderen? En er zijn de referendumvoorstellen in maten en soorten. . D66, SP en Partij voor de Dieren, willen een referendum om al aangenomen wetten te ontbinden. CDA en VVD zien niks in een referendum maar geven ook weinig blijk iets te willen veranderen. PVV, FvD en VNL vinden dat er bindende referenda moeten komen. U en ik geloven niet dat partijen daarbij niet aan hun eigen voordeel en gelijk denken. Helaas heeft niemand het over evenrediger vertegenwoordiging van regio’s in het parlement, met een paar aan Groningen toegewijde parlementsleden in Den Haag, waren veel huizen daar wellicht nooit zo ver verzakt. Ook voor Limburg en Rotterdam zou dat goed zijn.

U kiest, maar om het te weten moet je kijken naar de programma’s van de politieke partijen en naar hun effectiviteit dat wil zeggen hoeveel ze weten te bewerkstelligen of op de agenda te zetten. Niet voor niets schept een kleine oppositiepartij als de Partij voor de Dieren erover op dat ze veel onderwerpen op de agenda heeft weten te zetten, dat is ook succes. Niet voor niets hebben partijen als de ChristenUnie en D66 door hun steun bijgedragen aan het moeilijk te miskennen succes van het VVD-PvdA kabinet met het weer op de rails krijgen van de economie. Die twee zijn ook medeverantwoordelijk voor de keerzijden , de bezuinigingen die daarvoor nodig waren: regeren betekent kiezen , net als stemmen.

Bij een representatieve democratie, waar je er zeker van bent dat dadelijk tussen meerdere partijen een plan om te regeren moet worden uitonderhandeld, krijgt geen enkele partij precies het hele pakket dat ze wil. Er moeten compromissen gesloten worden, er moet onderhandeld worden.

Dat is lastig te begrijpen voor mensen die uit autoritair bestuurde landen komen. Daar immers beschikt de regerende partij gewoon over alle macht. Dat heeft het voordeel dat heel daadkrachtig gehandeld kan worden, dat heeft het nadeel dat als er iets fout gaat het ook totaal fout kan gaan en dat de kritiek opgesloten kan worden. Maar de compromissen zijn ook soms moeilijk te begrijpen voor Nederlandse kiezers. Soms ook voor politici, helemaal als ze boos zijn. En dan hoeveel is echt en hoeveel gespeeld? En wanneer is spelen erg in de politiek?

Niet alleen politici moeten scherp zijn, kiezers ook. Democratie veronderstelt betrokken- en zich verantwoordelijk voelende burgers. Daar heb je een onbepaald minimum van nodig om een democratie te doen functioneren. De betrokkenen gaan stemmen of stemmen strategisch niet ,zoals we hier boven gezien hebben. Helaas leven we niet in een eenvoudige wereld. Er zijn meer dan vier smaken onder de kiezers, en er spelen andere problemen dan die alleen met 'voor' of 'tegen' op zijn te lossen. Er zit daarom, als u gaat stemmen en van de scheurende twijfe,l en het zweven af te willen zijn, niks anders op dan u zelf in de inhoud te verdiepen. Of u stemt gewoon op de gok, dat is niet verboden en met geluk ook goed. Belangrijk is dat u gaat stemmen. Zonder kiezers werkt ons soort vrijheid niet. Ook al is die vrijheid niet volmaakt, en moeten we die voortdurend bijstellen. Dat is de lastige vrijheid van onze democratie. Wat u stemt maakt niets uit, dat wij stemmen maakt alles uit.

 

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.