De oorlog die doorgaat…
'The Promise' (Terry George, 2016) gaat over Armenië aan het begin van de Eerste Wereldoorlog. Mikael (Oscar Isaac) komt uit Turks Armenië en studeert voor arts in Istanboel, Chris (Christian Bale) is er verslaggever voor persbureau Asociated Press en diens geliefde, de Armeense Ana (Charlotte Le Bon), werkt er als gouvernante. De film laat doelgerichte deportaties en massamoord op Armeniërs zien die rond 1915 plaatsvonden, een thema dat voor Turkije al lang en nog steeds onbespreekbaar is.
Bovendien verscheen ongeveer tegelijkertijd een andere film in de bioscoop ‘The Ottoman Lieutenant’ (Joseph Ruben, 2017) waarin de deportaties anders dan doelgerichte etnische actie, veel meer als een soort collateral damage van de oorlog getoond worden. De eerste film is vooral gefinancierd door Kirk Kerkorian, een Amerikaan van Armeense afkomst, de tweede is tot stand gebracht door Gunes Celikan en Yusuf Esenkal , Amerikaanse producenten van Turkse afkomst. Door al die factoren is de film ook de onvermijdelijke inzet van een kleine propagandaoorlog.
Onmiddellijk na de vertoning van de film op het filmfestival van Toronto waar de film door pakweg een paar duizend mensen gezien is, werd de bekende filmwebsite IMDB overstroomt met negatieve waarderingen. Rond 63000 –Turkse- tegenstanders gaven –dus zonder de film gezien te hebben- de laagst mogelijke waardering: een 1. Dat lokte een even massale tegenreactie aan Armeense en Westerse zijde uit. Meer dan 70000 mensen waardeerden de film met het cijfer 10. Het aardige van IMDB is dat je dat stemgedrag op de site kan aflezen. De film is dankzij die twee extremen ergens rond de 6 blijven steken. Duidelijk is intussen dat al die extreme waarderingen niets met de film te maken hebben maar dat ze illustratief zijn voor de achterliggende politieke emoties en belangen.
Inzet is de dood van naar schatting tussen een half en anderhalf miljoen Armeniërs rond die tijd. Het waren niet de enige slachtoffers van vooral Turks geweld aan het begin van de eeuw. De politieke faculteit van de universiteit van Hawaii schat dat er tussen 1900 en 1923 onder verschillende Turkse regimes tussen de 3,5 en 4,3 miljoen omgekomen zijn: vooral Christenen zoals Armeniërs en Grieken, maar ook moslims. ‘The Promise' laat daar iets van zien. De film richt zich behalve op de belevenissen van de Armeense medicijnenstudent Mikael in Istanboel en Armenië ook op de grotere lijnen van de oorlog zoals journalist Chris Myers (Bale) die ziet op zijn reizen door het land.
De grote lijnen waaronder de belegering van Turkse troepen van een paar duizend Armeniers op de berg Musa Dagh en verschillende details daarin, zoals het gesprek dat Amerikaans ambassadeur Morgenthau (James Cromwell) zijn historisch, de personages van Chris Meyers, Mikael Boghosian en hun beider geliefde Ana Khesarian zijn fictief.
Foto: Cristian Bale als AP journalist Chris Myers
Regisseur-scenarioschrijver Terry George, die eerder uitstekende films over de IRA ('In the Name of the Father' (1993) en 'Hotel Rwanda' (2004) over de genocide in Rwanda maakte, films waar gewelddadig conflict binnen de staat centraal staat was een logische keus. Producent Kerkorian die als baas van MGM naar het schijnt in de jaren tachtig al een film over dit onderwerp wilde maken, had een riant budget bij elkaar gebracht. Hij wilde het beste van het beste.
De tragiek is dat Kerkorian de film nooit gezien heeft, hij overleed in 2015. De film kostte naar schatting 90 miljoen. Die ‘production value’ is aan de film af te zien. Art direction en mis en scene zijn groot, de acteurs goed. Oscar Isaac, (van 'Inside Llewyn Davis', 2013 als Mikael is redelijke overtuigend, evenals Charlotte Le Bon als Ana. Ethan Hawke wordt in dit scenario misschien net iets te veel een Indiana Jones gemaakt.
Maar al die kruisende privélevens hadden best wel wat kleiner gemogen of nog iets meer in dienst van de 'echte geschiedenis' die overal doorheen klinkt. Het verhaal immers is op zijn sterkst als de echte historie de hoofdrol speelt – zoals in een uit het dagboek van Morgenthau gereconstrueerde scene die het cynisme van zijn Turkse gesprekspartner beschrijft of zoals in het laatste deel van de film de slag om Musa Dagh, de berg in zuidoost Turkije waar een paar duizend Armeniërs stand hielden tegen een overmacht van Turkse troepen tot ze door een Franse vloot –echt gebeurd - onder leiding van admiraal Fournet (Jean Reno) gered worden. De film intussen is de moeite waard, maar wie wil weten hoe de geschiedenis echt zit – of zou kunnen zitten - zal behalve het zien van de film, dwars door alle politiek heen, ook wat eigen research moeten doen.
Foto: Charlotte Le Bon is Ana Khesarian
‘The Promise’ draait sinds 15 juni in de Nederlandse bioscopen
Foto's: Foto's: Filmdepot
-S.jpg)
