'Civil War' en de oorlog die bestaat bij gratie van het beeld
In Civil War (Alex Garland, 2024) zijn de Verenigde Staten uiteengevallen in verschillende goed bewapende elkaar bevechtende delen. Hoofdstad Washington wordt zwaar belegerd Washington DC. Een aantal goed bewapende staten zoals Texas en Californië hebben zich verbonden om tegen de centrale regering in Washington DC te vechten.
Derde presidentstermijn
In Washington zetelt nog steeds een president. Een president die aan zijn derde - dus onwettige - termijn bezig is. Niemand zegt het zo in de film, er wordt ook niet op gezinspeeld, ook de president zelf komt nauwelijks aan het woord maar impliciet is overal in de film het vergelijk met deze tijd, Donald Trump, het permanente wantrouwen tegenover alles, inclusief tegen de liberale democratie en zijn instituten, de wetgevende macht, het recht, de uitvoerende autoriteiten, aanwezig. Tussen de elkaar bevechtende partijen liggen gebieden die door oorlog verwoest zijn, tot anarchie vervallen zijnof die tegen de klippen in proberen een soort normaal vreedzaam bestaan te behouden.
New York op rantsoen
New York is zo’n laatste gebied. Daar zijn nog vrije media. Reuters, The New York Times. Namen van in onze tijd grote en notoir betrouwbare media, ze zijn er ook in de toekomst van schrijver en regisseur van Civil War, Alex Garland. Echt vrede is daar ook niet. De onrust is in alle kieren van de samenleving gekropen en te midden daarvan leren we onze helden kennen. Fotografe Lee Smith (Kirsten Dunst) en journalist Joel X (Wagner Moura) verslaan in een belegerd New York een waterdistributie die door een bomaanslag op gewelddadig tumult uitloopt. De geroutineerde Lee Smith weegt haar kansen tussen gevaar en goeie fotomomenten. In het midden van het tumult ziet ze een jonge fotografe die tegen de grond geslagen wordt. Ze raapt de fotografe op en brengt haar in veiligheid.
De SUV waarin de vier journalisten reizen Foto Filmdepot
Gewapend met camera en pen
De verslaglegging van de demonstratie is voor Lee en Smith intussen alleen een aanloop naar hun grotere missie die in het door de burgeroorlog en de verschillende frontlijnen die er tussendoor lopen ver verwijderde Washington DC ligt. Ze willen daar proberen wat niemand anders kennelijk gelukt om de president exclusief te interviewen. Ze reizen per witte SUV met aan beide zijden groot het woord PRESS erop. Een gereputeerde oudere journalist Sammy (Stephen McKinley Henderson) vraagt en krijgt een lift voor de gevaarlijke tocht. Tegen de zin van Lee Smith heeft ook de piepjonge fotojournaliste Jessie (Cailee Spaeny) zich via Joel bij het gezelschap gevoegd. Gevieren gaan ze op weg met officiële bestemming Charlotsville en officieuze bestemming Washington DC. Ze hebben geen escorte, zijn alleen gewapend met hun camera's en notitieblokken en hun witte 4WD.
Kortste wegen van stad naar stad, van New York naar Washington DC bestaan niet meer in dit door oorlog verscheurde land. Roadblocks, willekeurige controles door onduidelijke strijdgroepen, burgerwachten, militairen plus de ruines van de oorlog maken een gewone reis over land praktisch onmogelijk. In die zin lijkt het Amerika in de fictionele toekomst van Alex Garland’s Civil War op het Afrika van de 21e eeuw waar hetzelfde soort dystopie heerst maar dan in werkelijkheid.
Gruwelen van de oorlog Bld Filmdepot
De tocht door de VS die volgt, toont de rampen en beestachtigheden die de oorlog aanricht . We zien het verschil tussen de journalisten Lee, Joel en Sammy die alles al gezien hebben en de jonge fotografe Jessie, die net als ‘gewone’ mensen - behalve op beeld of projectiescherm - iets dergelijks nog nooit hebben meegemaakt en verbijsterd en tot het diepste geschokt zijn. Toch verdwijnt dat vrij snel en winnen ambitie scoopzucht het bij Jessie van haar angst. Bij haar collega fotografe Lee Smith vindt een soort omgekeerde ontwikkeling plaats. Het lijkt alsof bij haar na een leven vol gevaar juist ook door het voorbeeld van Jessie een punt van verzadiging is bereikt.
De macht van de camera
De afwisseling van gruwelen van de oorlog en volkomen vredige normaliteit in de gebieden waar het groepje doorheen komt is pakkend verfilmd door regisseur Garland die eerder Ex Machina (2014) maakte. Goed camerawerk van Rob Hardy, uitstekend geluid, goeie montage van Jake Roberts (Hell or High water, 2016). Samen met prima performances van Dunst, Spaeny, veteraan Henderson en adequate decors maken van Civil War een spannend en soms huiveringwekkend kijkspel.
Joel Bld Filmdepot
Tegelijk is de film Civil War een opmerkelijke metafoor voor de manier waarop we de wereld zien: door de scoops van fotografen en cameramannen die gaan voor sound of image bite. Journalist Joris Luyendijk had het in zijn boek Het zijn net mensen (2006) over 'de wet van de schaar', de praatjes moeten passen bij de plaatjes. Een wet die je ook makkelijk kan omkeren, bij de plaatjes in prominente media volgt vanzelf de publieke reactie. De oorlog bestaat voor een deel van het publiek alleen bij gratie van het beeld.
De fotograaf gefotografeerd
De schoen wringt in de dastellung van journalisten en hun sensatiezucht en gebrek aan interpretatie. Persfotografie als het meest spektakel en sensatiebeluste beroep ter wereld. Dat het dat niet altijd is, maken ook de onderscheiden winnaars van de recente World Press Photo (deze zomer op V&M) duidelijk.
De schoen wringt ook in de spektakel en primeurzucht van de schrijvende en interviewende journalist Joel. De adrenalinekick van het groepje journalisten moge spannend verfilmd zijn, de verslaggeving ervan in deze film blijft een merkwaardige fictie. Evenals de burgeroorlog hoe denkbaar ook, dat blijft. Daar helpt geen polarisatie van de huidige Amerikaanse politiek aan.
Het beeld in het beeld
De vraag blijft wat we zien als we de uitstekende oorlogsfoto's van onze fictionele persfotografen zien? Een volgende vraag en één die minstens zo belangrijk is, is wat we nu eigenlijk zien als we beelden op TV of sociale media van een echte oorlog zien? Op welke beelden en verhalen baseren wij als publiek onze oordelen? Wat wil de fotograaf, wat wil de filmer daarvan, de redacteur die het uitzend, bij ons als kijker bewerkstelligen? Wat zien we door middel van beeld van de oorlog en wat niet? Hoe representatief is de foto. Over welk brokstukje van de werkelijkheid veryrlt het beeld.
De oorlogen die we niet zien
Zo bezien is 'Civil War':de (burger) oorlog die bovenal bestaat bij gratie van het beeld. Dat geldt voor de film, zowel als voor zijn protagonisten de persfotografen en journalisten die met hun beelden het thuispubliek bedienen. Dat is precies zoals in veel van de huidige echte oorlogen die in Gaza en Oekraïne. Die denken we goed te kennen van de verschillende soorten scherm en foto's in voorgeselecteerde beelden. De andere eindeloze oorlogen de eindeloze in bijvoorbeeld Oost Congo of Soedan waar nauwelijks beelden van zijn, of de oorlogen die Noord Korea of Myamar tegen hun eigen bevolking voeren kennen we nauwelijks.
Dat zou wel eens de echte kwestie van de film kunnen zijn.
Lee en Jessie Bld Filmdepot
-S.jpg)
