‘Cidade de Deus’: opgroeien tussen kogels en drugs
De Braziliaans film ‘Cidade de Deus’ -spreek uit Sidade de Dee-oes, Engels ‘City of God’- sloeg in 2002 in als de bliksem. In flitsende montage, gebracht door sterk geacteerd, soms jonge, onbekende acteurs, wordt het verhaal verteld van drugshandel in de favela’s van Rio de Janeiro en hoe je jongeren in een cyclus van extreem geweld mee kan slepen naar de ondergang. Een tragisch verhaal gebaseerd op feiten, in een film die de betrokkenen weliswaar geen windeieren heeft gelegd, maar toch geen ‘exploitatiefilm’ is geworden.
Eén van de redenen dat ‘City of God’ zo goed evenwicht weet te houden is te zien op de ‘making of’ van de film. De zogenaamde ‘Officina dos Atores’ ofwel de acteurswerkplaats die ons laat zien hoe de regisseurs via advertenties zo’n 2000 jongeren uit de favela’s wisten op te trommelen en na een reeks audities met een kern van enkele tientallen aan de slag gingen. De meeste latere acteurs en figuranten kregen gedurende vijf maanden dagelijks acteertraining. Aanvankelijk alleen door speciale trainers zoals Guti Fraga en Fatima Toledo. Daarna kwamen ook enkele professionele acteurs erbij en de twee regisseurs. Het doel van de makers was de sfeer van het gelijknamige boek ‘Cidade de Deus’ zo goed mogelijk te benaderen. Fraga, Toledo en de regisseurs lieten de jongeren en de kinderen zo veel mogelijk hun eigen woorden gebruiken. Er waren geen uitgeschreven dialogen, zij moesten in elke scene hun eigen ‘stem’ vinden.
Fernando Meirelles (1955), de op dat moment succesvolle reclamefilmer, had in 1997, kort na het verschijnen, de filmrechten van het boek gekocht. De schrijver Paulo Lins, woonde vanaf zijn zevende in de favela Cidade de Deus, gebouwd om Brazilianen te huisvesten die dakloos waren geworden door overstromingen. De Stad van God was in de loop van de jaren zestig en zeventig door vuurwapens en drugs meer een Stad van de Duivel geworden. Lins woonde er vanaf 1965 en evenals Rocket, één van zijn hoofdpersonen, ontsnapte hij aan de ergste uitwassen van de drugshandel. Hij ging studeren en schreef tijdens zijn studie antropologie een werkstuk over misdaad in de favela waar hij opgroeide. Dat was de basis voor zijn boek en eind jaren negentig voor het filmscenario.
Meirelles wilde zijn film ook in de favela laten spelen, maar kende die zelf nauwelijks. Hij zocht, zoals vaker in de Braziliaanse cinema van dat moment, samenwerking met een andere regisseur die wel die ervaring had: Kátia Lund. Ze is geboren in 1966, als kind van Amerikaanse ouders die naar Brazilië waren gemigreerd. Ze groeide op in Sao Paulo en was vanaf 1990 betrokken bij het regisseren van films, onder andere bij Walter Salles bij de veel gelauwerde film 'Central do Brasil' (1998) over een gepensioneerde lerares die samen met een jongetje op zoek gaat naar diens vader.
In 1996 produceerde ze een videoclip van Michael Jackson die in Dona Marta, een favela in het zuiden van Rio de Janeiro werd opgenomen. Tijdens de productie kwam ze in aanraking met gangs en drugshandel in de wijk en raakte zo gefascineerd dat ze er samen met João Moreira Salles, broer van de intussen beroemde regisseur Walter Salles, een indrukwekkende documentaire over maakte: 'News from a private war'. Die film kwam uit in 1999. Lund kon filmen, kende zowel de favela's als de drugswereld waar het boek over gaat. Wie haar documentaire (Notícias de uma Guerra Particular) integraal op YouTube ziet, herkent veel van de latere ‘City of God’ van Meirelles en Lund. De stijl, de snelle montage, documentair lijkende beelden die zorgvuldig zijn gecomponeerd.
De op dat moment nieuwe en scherpe analyse van kinderen in favela's die door verschillende redenen maar vooral verwaarlozing thuis en corruptie van de overheid (inclusief politie en elkaar letterlijk dood concurrerende jonge boeven) het slachtoffer worden van een meedogenloze omgeving. De film was na een jaar productie en talloze montages een groot succes, nationaal en internationaal en won talloze prijzen: vier Oscarnominaties voor beste camera van César Charlone, voor editing Daniel Rezende, voor scenario van Bráulio Mantovani en voor regie voor Fernando Meirelles. Een kleine smet was dat Kátia Lund, omdat ze als co-director op de rol stond, niet voor de Oscars genomineerd was. Ze trok er zelf niet te zwaar aan. Dat maakt trouwens de nominatie voor Meirelles niet minder verdiend. Jammer is wel dat er bij de Oscars geen prijs voor gezamenlijke cast was, die zou ‘City of God’ naast andere terechte nominaties zeker verdiend hebben.
‘City of God’ / ‘Cidade de Deus’ van Meirelles en Lund draait zaterdag 24 februari om 14.30, éénmalig in de Centrale Bibliotheek op de vierde verdieping als onderdeel van de korte reeks films 'The Last Picture Show'. Toegang is gratis. De film wordt om 14.00 uur ingeleid door de schrijver van dit stukje.
Foto’s © Paradiso Filmed Entertainment
.gif)
