Azerbeidzjaans offensief: Gaat Nagorno-Karabach als Armeense enclave verdwijnen?
Afgelopen week viel Azerbeidzjan in een militaire operatie de Armeense enclave Nagorno-Karabach aan en eiste overgave. Een paar dagen en tientallen slachtoffers later werd wapenstilstand en ontwapening van de Armeniërs in het gebied overeengekomen.
Nu Rusland met een groot militair offensief in Oekraïne bezig is, ziet Azerbeidzjan de kans schoon om Nagorno Karabach aan te pakken. De aandacht van Rusland is tijdens de oorlog tegen Oekraïne stevig afgeleid. In navolging van zijn grote noorderbuur, dat in 2014 toen de ogen op Syrië gericht waren, de Krim bezette, maakt Azerbeidzjan daar nu gebruik van. Welkom in de nieuwe wereldorde. Rusland pakt wat het pakken kan, waarom Azerbeidzjan dan niet. Het door de tweede generatie Alijew autocratisch gepresideerde Kaukakusland, huidige president Ilham Alijew, is rijk door zijn inkomsten uit de olievelden voor de kust in Kaspische zee. Het land wordt evenals buurlanden Iran en Rusland autoritair bestuurd. Critici van de regering of van deze oorlog worden opgepakt.
Alijev noemt Armenië: 'West Azerbeidzjan'
Het kleinere overwegend christelijke Armenië is in de ogen van een deel van de huidige autoritaire elite van het overwegend islamitisch Azerbeidzjan, een soort anomalie. Ongeveer zoals Oekraïne dat is voor Poetin, en Israel dat is voor de huidige machtselites van Iran. December 2022 sprak president Ilham Alijev van Azerbeidzjan nog - en niet voor de eerste keer - over het land Armenië als 'West-Azerbeidzjan'. Armenië ligt ingeklemd tussen een in het verleden zich moordzuchtig tegen Armeniërs betonende Turkije en dus het momenteel gewelddadige Azerbeidzjan. Dat wil niet zeggen dat alle geweld altijd van een kant kwam. Ook delen van de Armeense bevolkingen hebben etnische zuiveringen ten aanzien van Azeri gepleegd. Alleen zijn de Armeniërs een kleine natie in een regio waar zowel democratie al moderne rechtsstatelijke verhoudingen stevig onder druk staan. .
Rusland en Turkije
Turkije onderhoudt met haar regionale ambities met Turks verwante staten in Centraal Azie goede banden met Azerbeidzjan. Ook hier geldt opnieuw het voorbeeld van Rusland: gewoon pakken wat je pakken kunt als het in je geopolitieke kraam te pas komt. Wat die landen enigszins terughoudt zijn internationale verbanden: NATO en EU nabuurschap. Azerbeidzjan lijkt door weinig te worden teruggehouden. Het heeft olie- en gasinkomsten, EU landen voerden vorig jaar nog meer dan 11 miljard kuub gas in uit het land. Noorderbuur Rusland heeft geen behoefte aan nieuwe conflicten, eerder aan bondgenoten. Haar 2000 peacekeepers in Nagorno Karabach legden voor zover op dit moment bekend Azerbeidzjan geen strobreed in de weg toen het land op 19 september haar aanval opende.
Weinig rooskleurig
De vraag in de kop boven dit artikel is al min of meer retorisch. Zonder doelgerichte en effectieve diplomatieke internationale steun, die er hoogst waarschijnlijk niet komt, ziet de toekomst van de circa 100.000 overgebleven Armeense inwoners van Nagorno-Karabach, maar ook die van het kleine Armenië, er op dit moment van de geschiedenis opnieuw weinig vrolijk uit.
| Historische achtergrond Na de Russische Revolutie van 1917 werd Karabach aanvankelijk deel van de zogenaamde Trans Kaukasische Democratische Federatieve Republiek. Die viel al een jaar later uiteen in de afzonderlijke staten Azerbeidzjan. Georgië en Armenië. Gedurende de volgende twee jaar (1918-1920) was er een reeks korte oorlogen tussen Armenië en Azerbeidzjan over verschillende regio's, waaronder Nagorno-Karabach. De staatsrechtelijke status van Nagorno werd betwist. De Turken bezetten Nagono Karabach nog even en nadat die verslagen waren, de Britten. Die laatsten wezen de enclave terwijl de zaak nog voorlag bij de Parijse Vredesconferentie, toe aan Azerbeidzjan. Een nieuwe Sovjetbezetting van de Kaukakus landen in 1920 - 21 maakte een eind aan de gewapende conflicten tussen beide landen. Rond 1988, tegen het einde van de Sovjet periode laaide het Armeens nationalisme in Nagorno-Karabach op en vormde inleiding voor een nieuwe Armeens Azerbeidzjaanse oorlog die na de onafhankelijkheid van beide landen van de Sovjet Unie in 1991 pas goed oplaaide . Pas in 1994 en meer dan 30.000 doden later werd door bemiddeling van Rusland een wapenstilstand bereikt. Het bleef gespannen rond het gebied en resoluties van de VN en van de OIC (organisatie van Islamitische landen) spraken elkaar tegen. In 2020 brak een nieuwe oorlog uit rond het gebied die resulteerde in een gedeeltelijke nederlaag van de Armeniërs en bezetting van de enclave. Rusland stationeerde vredestroepen om de nieuwe wapenstilstand te handhaven. 19 september startte Azerbeidzjan een nieuwe aanval en controleerde vanaf de volgende dag feitelijk de gehele enclave. De plaatselijke commandant van de Russische vredestroepen bemiddelde in een nieuwe wapenstilstand ofwel staakt het vuren. Armeniërs ontvluchtten vanaf dat moment uit, waarschijnlijk niet onterechte, angst voor etnische zuiveringen massaal Nagorno Karabach. |
.gif)
