Gaia toont sterbevingen, oscillaties en tsunami's
Artist impression van het Gaia ruimtevaartuig waarmee de observaties gedan werden - Bld. ESA
Gaia brengt nieuwe en tot op heden onbekende sterren in kaart in het meest gedetailleerde Melkwegonderzoek tot nu toe.
Deze week heeft de Gaia-missie van ESA haar nieuwe schat aan gegevens over ons eigen sterrenstelsel, de Melkweg - vrijgegeven . Astronomen beschrijven daarin vreemde 'sterbevingen', stellair DNA, asymmetrische bewegingen en andere fascinerende inzichten in het meest gedetailleerde Melkwegonderzoek ooit.
| Wat is Gaia en wat waren de doelen van de missie? Gaia staat voor Global Astrometric Interferometer for Astrophysics. Gaia is een astronomische observatiemissie van het European Space Agency. Het doel is om de grootste, meest nauwkeurige driedimensionale kaart van de Melkweg te maken door ongeveer 1% van de 100 miljard sterren van de Melkweg te onderzoeken. Gaia zal de beweging van elke ster in zijn baan rond het centrum van de Melkweg detecteren en zeer nauwkeurig meten. Elk van de 1 miljard sterren die Gaia bestudeert, zal gedurende vijf jaar gemiddeld 70 keer worden geobserveerd om de helderheid en de positie van elke ster in de loop van de tijd vast te leggen. |
Gelaagde kaart van de Melkweg
Gaia is de missie van ESA om de meest nauwkeurige en complete multidimensionale kaart van de Melkweg te maken. Dit stelt astronomen in staat om de structuur van ons eigen melkwegstelsel en de voorbije evolutie over miljarden jaren te reconstrueren, en om de levenscyclus van sterren en onze plaats in het heelal beter te begrijpen.
Twee miljard sterren
De resultaten van die nieuwe missie heet Gaia's data set 3. Gaia's data release 3 bevat nieuwe en verbeterde details voor bijna twee miljard sterren in onze Melkweg. De catalogus bevat nieuwe informatie, waaronder chemische samenstellingen, stellaire temperaturen, kleuren, massa's, leeftijden en de snelheid waarmee sterren naar ons toe of van ons af bewegen (radiale snelheid). Veel van deze informatie werd onthuld door de onlangs vrijgegeven spectroscopiegegevens, een techniek waarbij het sterlicht wordt gesplitst in zijn samenstellende kleuren (zoals een regenboog). De gegevens bevatten ook speciale subsets van sterren, zoals sterren die in de loop van de tijd van helderheid veranderen.
Ook nieuw in deze dataset is de grootste catalogus tot nu toe van dubbelsterren, duizenden objecten in het zonnestelsel, zoals asteroïden en manen van planeten, en miljoenen sterrenstelsels en quasars buiten de Melkweg.
Gaia laat meer van Melkwegstegstelsel zien dan ooit tevoren
Een van de meest verrassende ontdekkingen die uit de nieuwe gegevens naar voren komen, is dat Gaia sterbevingen kan detecteren - kleine bewegingen op het oppervlak van een ster - die de vorm van sterren veranderen, iets waarvoor het observatorium oorspronkelijk niet was gebouwd.
Eerder vond Gaia al radiale oscillaties die ervoor zorgen dat sterren periodiek opzwellen en krimpen, terwijl ze hun bolvorm behouden. Maar Gaia heeft nu ook andere trillingen gespot die meer op grootschalige tsunami's lijken. Deze niet-radiale oscillaties veranderen de globale vorm van een ster en zijn daarom moeilijker te detecteren.
Eerder vond Gaia al radiale oscillaties die ervoor zorgen dat sterren periodiek opzwellen en krimpen, terwijl ze hun bolvorm behouden. Maar Gaia heeft nu ook andere trillingen gespot die meer op grootschalige tsunami's lijken. Deze niet-radiale oscillaties veranderen de globale vorm van een ster en zijn daarom moeilijker te detecteren.
Starquakes
Gaia vond sterke niet-radiale sterbevingen in duizenden sterren. Gaia onthulde ook dergelijke trillingen in sterren die zelden eerder zijn waargenomen. Deze sterren zouden volgens de huidige theorie geen bevingen moeten hebben, terwijl Gaia ze wel aan hun oppervlak heeft gedetecteerd.
"Starquakes leren ons veel over sterren, met name hun interne werking. Gaia opent een goudmijn voor 'astro-seismologie' van massieve sterren', zegt Conny Aerts van de KU Leuven in België, die lid is van het Gaia-samenwerkingsverband.
"Starquakes leren ons veel over sterren, met name hun interne werking. Gaia opent een goudmijn voor 'astro-seismologie' van massieve sterren', zegt Conny Aerts van de KU Leuven in België, die lid is van het Gaia-samenwerkingsverband.
.gif)
