'Blade Runner' (1982) visionaire blik in de toekomst

01 maart 2020 door Ronald Glasbergen
'Blade Runner' (1982) visionaire blik in de toekomst

‘Los Angeles, november 2019’, zo begint Ridley Scott’s legendarische sciencefictionfilm ‘Blade Runner’ uit 1982. Daarna doemt in de openingsshot een donkere techno-industriële stad op, die in weinig doet denken aan het zonovergoten Los Angeles van Venice Beach, Getty Museum of Hollywood. De toekomst in het verre 2019 was donker en kapitalistisch. We leven inmiddels een paar maanden na de begindatum van het filmverhaal. Rutger Hauer de grote antagonist van de film overleed vorig jaar. Zeker aan dit begin van 2020 is duidelijk hoe onvoorspelbaar de toekomst kan zijn. ‘Blade Runner’ lezen als toekomstvoorspelling is dan ook te simpel. Het verhaal van P.K.Dick en Hampton Fincher en Scott doet –evenals Kubrick’s ‘2001’ of Lang’s ‘Metropolis’ - dat eerder deden, denken aan een soort tijdloos voorstel voor een mogelijke toekomst. En hoewel de derde speelfilm van Ridley Scott aanvankelijk geen succes was zou ‘Blade Runner’ een van zijn meest iconische films worden.

Ridley Scott maakte een paar jaar eerder zijn eerste speelfilm. Een –noodgedwongen- low budget-film naar het verhaal ‘The Duel’ van de Brits Poolse schrijver Joseph Conrad. Het speelt in de tijd van Napoleon Bonaparte en is het ultieme antagonisten verhaal van twee Franse huzarenofficieren met een onderlinge vete die in duels wordt uitgevochten. Reclamefilmer met zakeninstinct en kunstopleiding Ridley Scott had Harvey Keitel weten te strikken voor de rol van onverzoenlijk fanaticus Gabriel Feraud. Dat was zo’n vijand die niet van wijken weet, verschrikkelijk in het echte leven, maar wonderdoener voor veel films en verhalen. Hij verhoogt de inzet en de spanning en mocht de goede held, de protagonist, het overleven, dan weet je dat die behalve het uiterste ook nog mazzel nodig heeft gehad om het te overleven. Die protagonist werd gespeeld door Keith Carradine als de meer relativistische maar op de wapenen geduchte Armand d’Hubert. Carradine had in Robert Attman ’s ‘Nashville’ en de TV-serie ‘Kung Fu’ gespeeld. Zijn tegenspeler Keitel was reeds bekend van films van Scorsese zoals 'Mean Streets', 'Alice doesn't live here anymore' en ‘Taxi Driver’. De rest van de cast waaronder Albert Finney bestond uit gevestigde spelers uit de Britse theater en filmwereld dus had Scott over de rolbezetting niet te klagen.

Scott als regisseur in spe zelf nam een berg ervaring mee in het maken succesvolle reclamefilms plus TV-werk en was, geschoold op de – Goldsmith- kunstacademie, een zeer goede tekenaar van scene tekeningen of wel storyboards. Vanaf film 1, ‘The Duellists’, vertaalde zich dat bij Scott in een zeer effectieve en herkenbare beeldtaal. De aankleding van de sets, de mis en scene, kadrering, acteursregie, postproductie en geluid: alles staat in dienst van een geloofwaardige constructie van het beeld voor de camera. Scott schreef en schrijft in zijn latere films zelden of nooit zelf het scenario, maar legt met die beeldconstructie wel in hoge mate in zijn films een eigen visie vast.

Scott’s film won de prijs voor beste debuutfilm in Cannes. Daarna kwam zijn eerste Hollywood productie. Hij was door een vriend op het spoor gezet van het sciencefiction striptijdschrift Heavy Metal en tekenaars als Moebius en Giger. Scott wist, geholpen door zijn vaardig en effectief getekende storyboards, zijn producenten ervan te overtuigen dat er voldoende geld nodig was. Toen na lange screentests twee weken voor het begin van de opnamen de actrice Sigourney Weaver voor de rol van Ripley gevonden was, konden de opnamen van ‘Alien’ van start gaan. De film werd als combinatie van SF en horror een groot succes. Reden waarom Ridley Scott, nog steeds in de science fictionmodus, maar nu met nog meer ervaring ‘Blade Runner’ kon maken.

Eveneens sciencefiction, is die ‘Blade Runner’ het tegendeel van de claustrofobische ‘Alien’. Die laatste speelt vrijwel geheel in ruimteschepen terwijl ‘Blade Runner’ in een weliswaar dystopische toekomst speelt, maar wel op onze eigen planeet in een niet al te verre toekomst. Architectuur en het dagelijks leven van het stedelijk leven in die noir-toekomst, bedacht en verbeeldt door Scott spelen een hoofdrol daarin. En in tegenstelling tot veel andere SF tot dan toe, met een paar uitzonderingen zoals Kubrick's '2001', gaf 'Blade Runner' het gevoel, dat er ook visueel een realistische voorstelling van een niet te voorspellen toekomst gecreëerd was. Daarbij kwam Scott’s ruime eerdere ervaring als filmer – reclame schetst een soort virtuele wereld- in meerdere opzichten van pas. Daarnaast stonden in het verhaal, geschreven op basis van Philip K. Dick’s ‘Do andoids dream of electric sheep’, net als in ‘The Duellists’ en ‘Alien’ onverzoenlijke tegenstanders tegenover elkaar. Al zijn in ‘Blade Runner’ de raderen van de grote buitenwereld nog nadrukkelijke aanwezig. En evenals als in zijn twee eerdere films was de casting achteraf gezien perfect in Blade Runner: Harrison Ford versus Rutger Hauer. Die laatste zou er dertig jaar later over zeggen dat de film hem een blik in de toekomst had vergund.

Zo gaf Ridley Scott opnieuw met zijn derde film ‘Blade Runner’ een overtuigend visitekaartje af. Misschien deze keer nog wel overtuigender omdat hij zijn publiek en zijn collega-filmmakers meevoerde naar een niet eerder verbeelde, mogelijke toekomst.

En wat 2019 aangaat: tel er honderd jaar bij op en het zou zo maar kunnen.

De film wordt maandag 2 maart vertoond in WORM om 19.30 uur als deel van CoolFilm ‘Stories about time’. ‘Blade Runner’(1982) wordt ingeleid door de schrijver van dit stukje.  

 

Foto's: Filmstills Blade-Runner via Filmdepot Copyright 2019 Warner-Bros-Pictures

Meer over:
Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.