Film imiteert leven imiteert film

01 februari 2013 door Ronald Glasbergen

De drieëntwintig minuten lange film ‘Tokyo Giants’ (2013) van de Belgische filmmaker Nicholas Provost (1969) is een geniale kakafonie van beeld en geluid.
Provost mengt door hem in straten en hotellobbies-geregistreerde videoshots met nieuwe dialoogteksten, voegt er enkele gespeelde scènes en off-screen geluid en muziek aan toe en maakt het geheel tot film.

Geen gewone film die een verhaal vertelt maar een film die refereert aan filmverhalen in het ‘Yakuza’-genre. Bij ‘Tokyo Giants’ - de titel is afgeleid van een baseball team - kan je beter van een reeks van filmische gebeurtenissen spreken. Het is verbluffend hoeveel ‘betekenisvolle, broeierige, onrustige en onschuldige blikken’ er dagelijks de wereld in geslingerd worden.

Kijken
Hij laat zien wat mensen doen op straat, lopen, rondhangen, winkelen, praten met elkaar of via hun gsm en vooral veel om zich heen en naar elkaar kijken. In het voetspoor van onder meer Kuleshov en de Russische cinema maakt Provost van dat dagelijks leven en z’n dagelijkse mensen, filmscènes en filmacteurs.

Montage is het sleutelwoord. Het resultaat is niet alleen filmisch spannend, je ‘ziet’ Yakuza en thrillerscènes, maar juist ook opwindend door de ambiguïteit waarin werkelijkheid ogenschijnlijk zo gemakkelijk voor fictie door kan gaan. Soms is het ook hilarisch grappig omdat je de twee kanten van dat Kuleshov-effect hier zo goed ziet.
Het grootste deel van het beeld is opgenomen op straat, in of vanuit hotels, taxi’s en dergelijke en krijgt betekenis door de montage en het geluid dat de filmer eraan toevoegt.

Afstand
Provost gebruikt zijn, wat je naar analoge van ‘found footage’, ‘found settings’ zou kunnen noemen effectief. Hij filmt op afstand, maakt veel gebruik van telelenzen, net als sommige thrillers dat doen en dat komt goed uit want zo kan je mensen goed observerend filmen. Door de montage laat hij ze allerlei relaties aangaan. Iemand die voorbij rent gecombineerd met een off screen pistoolschot en shot van iemand die plotseling opkijkt, doen suggestieve wonderen.
Als Provost er in ‘Tokyo Giants’ al op uit is een verhaal te vertellen dan is dat niet een klassiek fictie verhaal maar eerder om te laten zien hoe de verhouding is tussen individuele scenes, geluiden en gebaren van de film en het verhaal. Het eigenlijke thema is hoe film en werkelijkheid elkaar beïnvloeden.

Geluid
De film speelt op alle niveaus met geluid, vooral on- en offscreen dialooggeluid en ondertiteling, die regelrecht uit speelfilms lijken te komen. We zien hoe een groepje mannen in kostuum een hotel uitkomt en onderling praten. Met telelens opgenomen maar het geluid dat we toeschrijven aan hun conversatie is helder en dichtbij. Het gaat in Japans. Afgemeten zinnen die passen bij Yakuza.
De Engelse ondertiteling vertaalt:
“Ik ben blij dat we dit opgelost hebben.”
“Maak je geen zorgen meer over de burgemeester.”
“Alles berust op een misverstandje.”
Een sterotiepe scène uit een Japanse gangsterfilm, zo voelt het aan. Geen slechte scène ook. Maar tegelijk weet je dat het gewone Japanse salarymen of zakenmannen zijn die daar naar buiten komen. Ingenieurs, managers of tandartsen die er dankzij de film uitzien als gangsters.
Er is een theorie die zegt dat elke speelfilm de documentaire is van de sets voor de lens. Omgekeerd is iedereen acteur van zijn eigen leven en is wie op video en film terecht komt per definitie acteur. Provost maakt er zijn acteurs van. Niet in een klassiek gescripte film, maar als verzameling aan cinema herinnerende shots en fragmenten. Maakt er een film van. Echter dan echt.

Of waren de ingenieurs van hierboven, toevallig, als grap van de werkelijkheid, toch echte gangsters?