Mart Smeets: ‘Niets is wat het lijkt’

31 december 2013 door Zettie Leeuwenburgh

Rotterdam - Strak in het pak, de kletsnatte paraplu nog dichtvouwend, struikelt Mart Smeets bijna over het trapje naar de vloer halverwege de eerste verdieping. Bedankt de begeleider van de boekhandel, die uiteraard de paraplu en zijn jas aanpakt. Haalt de handen door zijn verwaaide haar, kijkt even naar zijn schoenen, haalt adem en gaat zitten.

Op hetzelfde moment verandert zijn gelaatsuitdrukking van denkend: 'Au, verdorie, dat rottrapje' in een brede, joviale lach naar de eerst wachtende klant, die het boek met handtekening en een opdracht van de schrijver zelf, wil kopen. ,,Ja, ik ben er. Zegt u het maar."

'Hij is 't!'
Meteen gaat er een zucht van verlichting door de groeiende rij mensen, die staan te wachten: ,,Is hij er echt? Ja, maar hij ziet er anders uit dan op de televisie. Hij heeft geen mooie trui aan.’’
‘Niets is wat het lijkt!’ Het nieuwste boek van Mart Smeets kan op alles in deze wereld slaan! Het gaat echter voornamelijk over… Sport! Ja, inderdaad, over de sportwereld waarin de laatste jaren van alles mis lijkt te zijn gegaan. Macht, geld, doping, drugs, je kan het zo gek niet verzinnen, elke keer duikt er wel iets op dat het daglicht niet kan verdragen.
Mart Smeets (66) heeft heel veel wieler- en schaatswedstrijden voor de NOS van commentaar voorzien. Boeiend, wat de spanning bij kijker en luisteraar vergrootte. Schaatsen leerde hij zelf al vroeg van zijn opa, een belezen man, die vadermoordenaars droeg en een hoed opzette.
Hij nam zijn kleinzoon mee naar het Thialf-bad in Arnhem voor schaats- en zwemlessen. Zo gaat dat soms met sportaccommodaties: 's zomers een zwembad, 's winters een ijsbaan.
Rotterdam kent ook zoiets: 's zomers een hockeyveld, 's winters een schaatsbaan.

En, zoals Mart Smeets zelf opmerkte: ,,Een boekhandel, die Polare heet? Ik noem het nog steeds Donner!’'

Onderwijs
Zijn opa, een 'vrijdenker' leerde hem ook dat onderwijs heel belangrijk was. Talen - en dialecten - kan je leren! Dat blijkt tijdens de signeersessie als Mart Smeets moeiteloos omschakelt van het Fries op plat Rotterdams.
Zijn opa vertelde hem ook hoe belangrijk goede - en verzorgde- schoenen zijn, verwachtte van hem ook zelf zijn schoenen te poetsen, zoals het hoort: eerst het stof eraf, dan insmeren, laten intrekken en daarna met de juiste kleur van borstel uitpoetsen.
In zijn boek schrijft Mart Smeets: ,,Fietsbanden plakken, kamperfoelie afsnijden, appels plukken leerde hij me ook. En eens in de zoveel tijd legde hij een atlas open. Hij vond dat een modern mens de wereld diende te kennen. Als je de kaart van Australië voor je neus kreeg, dan moest je weten waar Melbourne lag. Dat heette algemene ontwikkeling.’’ En zo kreeg Mart Smeets ook les in de vijf 'K's': Kerk, Koning, Kapitaal, Kazerne en Kroeg.
Van sport wist opa echter niets! Toen Mart Smeets in 1965 werd geselecteerd voor het Nationaal Basketbalteam kreeg hij een kaart. Daar stond in fraaie krulletters op te lezen: 'Denk je ook aan je school' en: 'Je Opa'.

Amerika
Het Nationaal Basketballteam bracht Mart Smeets in de jaren '70 o.m. naar Amerika, waar hij al snel in de ban raakte van ‘de Kicks’ en een basketbalspeler genaamd Jeremy Shu-How-Lin, een Chinees van geboorte die binnen 10 dagen tot idool wordt verheven. Dat is de sportwereld van de macht en het grote geld! Shu-How-Lin zal nog een jaar van club naar club zwerven voordat hij zich tot een echt grote basketbalspeler kan ontpoppen.
Vertwijfeld vraagt Mart Smeets zich in april van dit jaar af - een dag na de bomaanslag tijdens de Marathon in Boston - in de rij voor de kassa van het Yankees Stadium in New York waarom hij alweer een T-shirt wil kopen, terwijl hij thuis wel 80 T-shirts - vaak nog ingepakt - in de kast heeft liggen. Hij bezweek onder de goede reclamemacht en kocht 3 T-shirts, 2 cadeautjes, 1 voor zichzelf. Er stond die dag een wedstrijd op het programma tegen de Red Sox uit Boston. Twee basketbalteams die net als onze Nederlandse voetbalclubs Feyenoord en Ajax 'vijanden' van elkaar waren.

Neil Diamond
In het nieuwe stadion van de New York Yankees merkt hij opnieuw dat sport en muziek mensen verbroederen. Er hing een groot spandoek met de tekst: ‘Prayer for Boston’! Die dag schalde ook het lied 'Sweet Caroline' van Neil Diamond door het stadion en zong iedereen, ook Mart Smeets, uit volle borst mee.
Tijdens zijn lange loopbaan heeft hij telkens opnieuw ontdekt dat niets is wat het lijkt, waar je ter wereld ook verblijft. Of je nu in Rusland bent of Engeland, in Frankrijk of Spanje. En het maakt ook niet uit bij welke sport je bent. Altijd is er wel iets een beetje anders dan wat normaal wordt genoemd. Glamour (glorie), topsport, macht en geld lijken elkaar in evenwicht te houden.

Het gebruik van doping wordt onder tafels geveegd tot het uiteindelijk toch boven water komt, zoals bij wielrenners dit jaar. Geruchten genoeg, maar dat zijn geen bewijzen. En zonder steekhoudend bewijs kun je beter je mond houden.

Geheugen
Mart Smeets moet jarenlang aantekeningen hebben gemaakt, of een geheugen als een ijzeren pot hebben. Daarover laat hij zich niet uit tijdens de signeersessie van een uurtje in Rotterdam. Daar geeft hij zijn klanten alle aandacht, van oud(er) tot jong. Luistert aandachtig naar de verhalen die hem, soms stamelend, worden verteld. Maakt een grapje met een meisje dat een speciale opdracht voor haar vader in zijn boek geschreven wil hebben: ,,Weet je wel zeker dat je vader dit zal begrijpen en waarderen?" Knikt waarderend als zij heel overtuigend zegt: ,,Ja, hoor!"
Ernstig krijgt een volgende klant in plat Rotterdams te horen: ,,Oh, u leg in scheiding? Blijf vooruit kijken, hoor. Nooit in die achteruitkijkspiegel blijven loeren. Ik heb het zelluf meegemaakt. Daar ga je kapot aan, als je niet uitkijkt."

Leuk
Tegen de verslaggeefster, die naast hem staat - en vaak probeert weg te duiken om niet ook op de foto te staan - zegt hij bloedserieus: ,,Dit is het leukste onderdeel van mijn beroep, het contact met gewone Nederlanders. Mensen, zoals hij of als zij. Mensen, zoals u en ik.

Nuchter denkende mensen, zoals bijvoorbeeld die Fries van daarnet, of de Groningers van geboorte, zoals mijn vrouw. Ik vind het heerlijk om mijn boeken te signeren en een kort praatje met de mensen te maken.
Ik vind het ook niet vervelend om op straat te worden herkend. Als ik ook maar eventjes tijd heb, maak ik dan ook een praatje. Alle mensen hebben in deze chaotische wereld wat belangstelling nodig. Straks ga ik rechtstreeks door naar Leiden voor de tweede signeersessie van vandaag. Omstreeks 8 uur vanavond ben ik pas thuis. Dan ben ik, met een goed gevoel over en nieuwe herinneringen aan deze dag, kapot!''

Een half uurtje later maakt Mart Smeets aanstalten om de signeersessie te beëindigen. Nog één boek tekent hij met een persoonlijke boodschap: ,,U stond naast mij en maakte mee wat een signeersessie behoort te zijn: fun!"

Zelf in alle rust lezen is de beste aanrader die ik kan geven. Mijn beoordeling: 5 ***** sterren!