'Zadkine's beeld' onder de veilinghamer

02 april 2014 door Jim Postma

Op zondag 6 april aanstaande om 15.00 uur komt een bijzonder kunstwerk van Ossip Zadkine (1890 – 1967) onder de hamer tijdens de eerste NRC-veiling aan de Herengracht 354 in Amsterdam. Het te veilen beeld is van oud-Rotterdammer Koos van der Schelling en zal naar verwachting enkele tonnen opleveren.
Het gaat hier om een onbeschadigd modelexemplaar dat is opgebouwd uit een metalen geraamte waarop gips is aangebracht van 1.30 meter hoog en 60 x 60 centimeter in omvang.

Ooit stond het model voor het gigantische bronzen beeld (zes meter hoog en 3.000 kilo zwaar) van Zadkine dat nu sinds 1953 op Plein 1940 staat aan de Leuvehaven.

Discussiepunt
Recentelijk is het grote beeld ‘De Verwoeste Stad’ in vele media discussiepunt geweest of het moest verhuizen of niet. Sommige groeperingen waren voorstander om het te verplaatsen naar het Stationsplein, vlak voor het nieuwe Rotterdamse Centraal Station. Anderen waren hier vierkant op tegen en noemden het zelfs ‘heiligschennis’ als Rotterdams meest symbolische beeld van de oorspronkelijke plek wordt weggehaald. Een commissie met prominente stadgenoten bestuderen thans wat het meest wijze besluit moet gaan worden.

Naast dagjesmensen uit de regio en het land trekt het monument veel buitenlandse toeristen. Het staat nog steeds symbool voor het door de Duitsers in 1940 platgebombardeerde centrum van Rotterdam. Het staat verder voor een blijvende aanklacht tegen onrecht, terreur en vernietiging.

Vulkaan
Zadkine reed vlak na de oorlog in 1946 per trein door de Maasstad. In een interview (april 1951) met het toenmalige dagblad Het Vrije Volk vertelde hij toen wat hij vanuit het coupéraam zag: ,,Van het station af strekte zich een onmetelijke woestenij uit, zover de blik reikte… Het was alsof mij een film ontrold was, een verbijsterende film, over de morgen na de ramp die mijn eigen nood van zes jaren mij had doen vergeten. Een zwart geblakerde en opengescheurde kerk rees daar omhoog als een kies van een voorhistorische dier, door een vulkaan uitgespuugd.’’

Ontwerpen
Zadkine maakte ooit twee verschillende ontwerpen van 1.30 meter hoog in gips van het latere monumentale beeld. Een daarvan ging naar de Bijenkorf, waarvan nog eens zes kleinere bronzen werden gegoten. Dat gipsen model raakte daardoor beschadigd.
Het nu te veilen niet-gesigneerde gipsen beeld is thans het enige onbeschadigde ontwerp. ‘Musée Zadkine’, gevestigd in het voormalige atelier van de kunstenaar in Parijs, heeft in het verleden het eigendomsrecht van dit bijzondere gipsen ontwerp betwist. De huidige rechtmatige eigenaar Koos van der Schelling, kunstverzamelaar, heeft de rechtszaken hierover gewonnen. Tijdens die processen heeft het Musée Zadkine de echtheid van dit gipsen kunstwerk onomstotelijk vastgelegd.