# Zoektocht naar nationale identiteit

09 september 2016 door de Redactie

(Door Ronald Glasbergen)

Zondagavond 3 september keek een kleine 1 miljoen kijkers naar Mark Rutte in het programma Zomergasten. De rest keek, op aanraden van een tweet van Geert Wilders, naar ‘Nederland Bakt’ op een andere zender. Mark Rutte liet een fragment zien van de avond na de mislukte Turkse coup toen Turkse Nederlanders demonstreerden bij de Turkse ambassade aan de Schiedamse Vest in Rotterdam.

We zagen verslaggever Robert Bas die vertelde dat het om voornamelijk Erdogan-aanhangers gaat. Vervolgens zien we Bas langdurig getreiterd worden door een vasthoudende man met een baardje.

De man ging tussen de verslaggever en de camera staan en richtte zich nadrukkelijk tot de lens en daarmee tot alle Nederlanders en riep: ‘Fok jullie ’ Toen het gepest een halve minuut geduurd had voegde zich een paar andere demonstranten, bij de treiterkop. Ze schreeuwden ‘oprotten’ naar de cameraman en snelden naar hem toe. De camera ging naar de grond en uit. De cameraman vertelde later dat hij werd geslagen.

Rutte had het fragment zelf uitgezocht en werd opnieuw kwaad. Jonge Nederlands sprekende mannen die in dit land leven, die misschien naast de Turkse, ook de Nederlandse nationaliteit hebben, maken een onpartijdig camerateam van de pers met geweld, het filmen onmogelijk. Één van hen scheldt nadrukkelijk in de lens kijkend, de kijkers uit.

Het was bij de Turkse ambassade een beetje een demonstratie tegen de coup , maar het leek zoals Bas al opmerkte, vooral een solidariteitsdemonstratie vóór de AK partij van Tayyip Erdogan -‘Allah akbar’ riepen de demonstranten- en tegen het seculiere moderne Turkije van Atatürk. Het was voor het groepje mannen dat het camerateam van de NOS molesteerden, tevens een demonstratie van wantrouwen tegen de Nederlandse pers -‘oprotten’- en tegen de Nederlandse kijker: ‘Fok jullie’.

Hashtagjes en andere TV
Op # ZG16, de hashtag van Zomergasten, kwam tijdens de uitzending, naar aanleiding van Rutte’s boosheid een tweet voorbij die over loyaliteit ging. Het verband was niet helemaal duidelijk. Pas in extreme gevallen, krijgsdienst bij een vijand, spionage, verraad en terrorisme komt volgens de wet, loyaliteit in beeld. # Petra Stienen, eerste kamerlid, vond dat Rutte met zijn woede en zijn ‘Pleur op’ onderscheid maakte tussen A- en B-Nederlanders. Ze is boos op Rutte en intussen is Ankara dat ook. Maar Stienen en Ankara vergeten gemakshalve maar even dat na de coup, maar ook al ervoor, juist in Turkije het ‘A’ tegen ‘B’ denken stevig in praktijk gebracht wordt. Het gedrag van de demonstranten bij de ambassade in Rotterdam sluit daar naadloos op aan.

Een dag later, maandagavond daarop was Guido Reil, een Duitse vakbondsman uit het Ruhrgebied, in het TV-praatprogramma ‘Hart aber Fair’ aan het woord. Hij had overal in zijn omgeving een toename van geweld gezien. Hij signaleerde dit soort problemen, lang vóór de beruchte nieuwjaarsviering in Keulen waar 600 aanklachten van seksueel geweld uit voort kwamen. De gewelds toename kwam volgens Reil door steeds radicaler wordende nieuwkomers. In het voetspoor daarvan waren overal veiligheidsmaatregelen en bewakers verschenen maar Guido Reil had geen zin om in wat hij noemt,‘een halve politiestaat te wonen’. Reil was raadslid voor de socialistische SPD in Essen en hij riep zijn fractie en zijn partij op om iets aan de oorzaken te doen, maar hij werd genegeerd.

Nog steeds was hij socialist, zei Reil, maar hij had zijn lidmaatschap van de SPD opgezegd en was nu lid van de AfD. Dat laatste was natuurlijk ook de reden dat hij uitgenodigd was voor het prestigieuze ‘Hart aber Fair’. Bovendien had de AfD net een klinkende verkiezingsoverwinning geboekt in Mecklenburg Vorpommern waar het kiesdistrict van Angela Merkel ligt.

Reil vertelde dat hij veel van zijn Turks Duitse collega’s de laatste jaren steeds religieuzer had zien worden. Hoe meer ze het nieuwe Turkije van de AK partij adoreerden, hoe meer ze de democratische en seculiere hervormingen van Mustafa Kemal Atatürk, vader van het ‘oude’ moderne Turkije begonnen te haten. Eenzelfde gevoel van animositeit, van wij A-mensen tegen jullie B-mensen zag je bij de demonstranten bij de ambassade. Behalve onbeschoft en in tegenspraak met vrije nieuwsgaring, zette het ‘Fok jullie’ een ‘wij- tegen – jullie’ gevoel neer. ‘Wij’ waren de voor het consulaat met Turkse vlaggen zwaaiende mannen, ‘jullie’ de ‘Nederlandse’ NOS- kijkers, mensen met een andere, vooral Nederlandse identiteit.

Maxima en de nationale identiteit
Wat is Nederlandse identiteit, wat is nationale identiteit? Wie een klein beetje onderzoek doet op Google Scholar komt de meest uitgebreide definities tegen, plus de stelling dat nationale identiteit een 'constructie' is. Dat laatste is in sommige wetenschappen een ander woord voor politiek. Het beste is daarom om het concreet te houden. Nationale identiteit is nationaliteit plus wat men deelt. Nationaliteit is staatsburgerschap, dus wat er op je paspoort staat.

Wat men deelt is in willekeurige volgorde: het land, de openbare ruimte, de taal, levenswijze, staatssysteem, afkomst , herkomst, geschiedenis, waarden. Helaas zijn dat allemaal verzamelbegrippen en jammer genoeg voor een handvol politici die het tegendeel beweren -en handenvol mensen die juist niets met 'de politiek' te maken willen hebben- lijkt die nationale identiteit nou eenmaal niet simpel in elkaar te steken.

In 2009 presenteerde koningin Maxima het rapport ’Identificatie met Nederland ‘van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Maxima sprak in haar toespraak over Nederland als: ‘…grote ramen met open gordijnen, maar ook hechten aan privacy. Nederland is één koekje bij de koffie, maar ook een enorme gastvrijheid en warmte.’ Maxima verwees zowel naar het rapport van de WRR, als naar woorden van haar in 2002 overleden schoonvader, Prins Claus. Maxima had hem gevraagd of hij zich Nederlandere voelde. Claus was een aardige man. Hij antwoordde zo vertelde Maxima, dat hij het niet precies wist. Hij voelde zich eerst wereldburger, dan Europeaan , dan Nederlander.

De als filosoof opgeleide journalist Rob Wijnberg probeert in NTR school-TV uit te leggen waar het Maxima om ging. Volgens Wijnberg wilde Maxima zeggen, dat ‘vrijheid, autonomie van het individu en tolerantie’, kernwaarden die volgens hem ‘typisch Nederlands’ zijn, niet afgedwongen kunnen worden. Vrijheid afdwingen kan alleen met onvrijheid , want ‘afdwingen’ is het tegendeel van vrijheid. Een paradox dus en boeiende materie voor de school-TV, maar ook nogal simplistisch want ‘vrijheid, autonomie van het individu en tolerantie’ hangen heel erg van de context af. De man die ‘Fok jullie’ schreeuwt, pakt misschien zijn eigen vrijheid en autonomie, maar pakt de vrijheid af van de verslaggever die zijn verhaal wil vertellen. Dat het item vervolgens door Rutte en verder besproken wordt is journalistieke bijvangst.

Waarden verdedigen
Rutte weet waarschijnlijk zekerder dan Claus en Maxima wat nationale identiteit is. Dat hoort bij zijn functie en zijn onmiskenbare politiek instinct. Daarbij hoort ook zijn woede over mannen die hier leven en demonstreren, maar nogal rauw hun minachting voor die Nederlandse identiteit lijken aan te geven. En dan legt vakbondsman Guido Reil een dag na Rutte, op de Duitse TV uit, hoe het in zijn Essen, door nieuw geweld, in zijn stad, een beetje minder vrij dreigt te worden. Dat dreigt ook hier.

Intussen kan iemand die niet veel boodschap heeft aan Nederlandse cultuur en waarden, best nog wel een Nederlander zijn. Het staatsburgerschap en paspoort geven daar recht op. Daar staat tegenover dat vrijheid van meningsuiting, van informatie en dus van pers, waarden zijn die het waard zijn te worden verdedigd.

Natuurlijk gebeuren dit soort incidenten vaker in journalistenleven, maar als je iemand zo in de camera laat schreeuwen en het uitzendt, als de premier zich erover uitspreekt en vervolgens half Nederland, erover praat en tweet, krijgt het een nationaal karakter. Dan zou je de mannen die zich misdroegen tegen de pers, tegen het publiek waartegen “Fok jullie’ werd geschreeuwd, voor de rechter kunnen dagen. Worden de aanvallers dan wel of niet veroordeeld: het zij zo.

In veel andere landen bestaat geen persvrijheid, of niet meer, bestaat geen behoorlijk functionerende rechtstaat, hier wel. Dat mag Nederlands heten.