Nederland onderzoekt zichzelf in film
De wereld ondergaat in deze decennia monumentale veranderingen. Dat maakt soms onrustig en geldt praktisch voor ieder land. Van Mongolië tot Canada en van Chili tot Nederland. Digitale techniek, media en artificiële intelligentie, kwantum, de enorme toename van kennis over vrijwel alles en tegelijk schuiven de internationale machtsverhoudingen op alle fronten. Het schept een nieuwe wereld waarvan de reikwijdte niet te overzien is. Geen wonder dat velen een onderzoekende blik op de eigen cultuur richten en filmmakers zijn geen uitzondering. Een graadmeter zijn de films die draaiden op het Nederlands Film Festival (NFF) van dit najaar. Hieronder volgen een aantal korte karakteriseringen van films die op het Nederlands Film Festival (NFF) draaiden en voor het grootste deel meedongen naar de prijzen: de Gouden Kalveren.
Gabber
Hardcore Never Dies van regisseur Jim Taihuttu speelt in de specifiek Nederlandse Gabber-subcultuur van de jaren negentig. De film vertelt over twee broers, de oudste Danny, een deugniet en rebel die het huis uit is gezet, de jongere Michael gedreven door de droom klassiek pianist te worden. Dat laatste valt niet mee vanuit het Rotterdamse arbeiders milieu waar hij uitkomt. Juist als toelating voor het conservatorium achter de rug heeft duikt zijn broer op en sleept de aankomend pianist mee in de wereld van drugshandel en wilde muzikale underground. De film van Taihuttu was een van de uitblinkers dit jaar in de Nederlandse film.
Kerstmis
Dit is geen kerstfilm van Michael Middelkoop, is een vaardig gemaakte komedie waar alles op de hak genomen, politieke correctheid, het genre van de kerstfilm en bovenal de ideologische modes en wanen van de dag. De film is gestructureerd rond een gezin waarvan personages een voor een geïntroduceerd worden wat de makers gelegenheid alle preoccupaties van de verschillende generaties van de familie te ontleden als een soort miniatuur van de Nederlandse samenleving op dit moment.
Oude liefde
De Terugreis van Jelle de Jonge, een tragikomische roadmovie een ouder echtpaar dat voor het eerst in jaren weer op reis gaat. Ze willen nog een keer een oude vriend op zoeken in het zuiden van Europa. De reis voert ze dwars door een continent dat compleet anders is geworden dan ze zich herinneren. Gaandeweg ontdekt de man gespeeld door de Nederlandse cabaretier acteur Martin van Waardenberg, dat zijn vrolijke nonchalante echtgenote mooi gespeeld door Leny Breederveld, zo nu en dan het spoor mentaal geheel bijster raakt in de wereld om haar heen. Niet alleen de buiten- maar ook de binnenwereld is bij haar aan het veranderen. Dat alle elementen camera, script, spel, regievloeiend op elkaar aansluiten maakt samen met het verhaal dat de film er de hoogste prijs van het festival, het Gouden kalf voor beste film, mee won.
Doodswens
De openingsfilm Witte Flits/White Flash (Laura Hermanides, 2024) was direct een film waar de naar binnen gerichte blik een dramatisch hoogtepunt vindt. De film toont een Nederlands gezin dat verscheurd wordt door een oudste zoon met een expliciete doodswens. De film volgt de moeilijke en pijnlijke zoektocht van de ouders en de zoon psychiatrische instellingen en hulpverleners. De moeder wordt ingetogen gespeeld door de bekende Nederlandse actrice Renée Soutendijk, de grillige zoon in contract daarmee expressief vertolkt door acteur Sanne de Hartogh. Je zou de film ook kunnen lezen als ritueel waarmee Nederlanders geholpen en ingebed door instituties en procedures geleerd hebbenhun problemen uit te drijven. Eerst als actiegroep, dan in woord en geschrift, een of meerder rechtszaken, de politiek, de media en vervolgens een film. Soms is de volgorde anders, of ontbreken schakels maar in grote lijn is dat het patroon.
Tienerouder
Het fictieve Paradijs (Bobbie Koek) vertelt over een jonge Nederlandse jongen die op zijn zeventiende vader wordt. Zijn geliefde laat de baby achter en verdwijnt. Hij gaat op een scooter op zoek naar haar en legt er honderden kilometers voor af met de baby in een draagzak op zijn borst. De baby waar we tijdens de gevaarlijke reis bang voor zijn, overleeft het en wordt goed verzorgd. En de zeventienjarige vader vindt de moeder van zijn kind niet, maar terug naar huis gekomen vinden hij en het kind toch een soort afsluiting.
Het onbekende
Er is de speelfilm Torch Song (Jeroen Houben) waarin een vredig welvarend Amsterdams huis wordt verstoord door de komst van de Amerikaanse halfzus van een van de bewoners. De film laat zien hoe het vreemde, het onbekende, ons leven kan opschudden en daardoor, naast pijn, ook onverwachte gebeurtenissen kan veroorzaken. In de verte deed de film ook denken aan Pasolini's Teorema uit 1968. De film maakte indruk door zijn vertelvorm, ritme en muziek. Torch Song won er terecht de prijs van de Nederlandse filmkritiek mee.
De oorlog aan de rand
Mooi ambivalent was het fascinerende Lost in Time (Rosemarie Blank) over de twintigjarige Kataryna die haar land verlaat om in het Belgische Gent kunst te gaan studeren. Ze is een meisje dat haar roots probeert te vinden tussen het door oorlog verscheurde Oekraïneen België. Samen met de filmmaakster reist ze naar haar thuisland Oekraïne en weer naar België. Waar ze zich als ze aan thuis denkt verloren in de tijd kan voelen.
Avontuur en terugkeer
Over Like Tears in rain het liefdevol portret dat Sanna Fabery de Jonge maakte van haar peetvader r Rutger Hauer is al veel gezegd. Eigenlijk zo laat de film ook zien was Hauer een man waar introspectie poezie en avontuurlijke lichtheid dwars door elkaar heen liepen. Een man die met graagte op avontuur ging en altijd weer terugkeerde naar zijn geliefde Friesland.
Het trauma
De Nederlandse miniserie voor TV De Joodse Raad (Paula van der Oest, Matthijs van Heijningen, Alain de Levita) won het Gouden Kalf voor beste TV-serie. De serie portretteert de groep vooraanstaande Joodse Nederlanders die met hun ambtelijk werk een buffer wilden vormen tussen de meedogenloze uitroeiingspolitiek van de Duitse bezetter in de Tweede Wereldoorlog en de onschuldige Joodse bevolking. De Joodse Raad bestond zelf uit prominente joden. Hun werk leidde onvermijdelijk tot diep tragische dilemma's en de serie slaagt erin die met filmische middelen invoelbaar te maken.
Universeel verschijnsel
Bovengenoemde films en anderen in het festival lieten zien dat de introspectieve blik zeer boeiende film op kan leveren. In veel landen lijkt ook de politiek met haar toegenomen nationalisme, lijken culturen, inclusief cultuurmakers, als reactie introspectiever te worden. In Nederland waar de laatste decennia een steeds serieuze eigen film- en tv-cultuur wordt opgebouwd was dat niet anders.
.
.gif)
