Een derde van de bijstandsgerechtigden krijgt nooit betaald werk
Het kabinet heeft voor het zomerreces het wetsvoorstel Participatiewet in balans naar de Tweede Kamer gestuurd. Vooruitlopend op de behandeling van dit wetsvoorstel in de Tweede Kamer en de voorgenomen meer fundamentele herziening van de Participatiewet onderzocht het Sociaal en Cultureel Planbureau hoe de huidige Participatiewet in de praktijk werkt.
Herzie participatiewet
Het onderzoek bevestigt het belang van een fundamentele herziening van de Participatiewet. Die wet is nu vooral gericht op het begeleiden van mensen naar werk. Maar ongeveer een derde van de bijstandsgerechtigden is niet in staat een betaalde baan te hebben. Uit dit onderzoek blijkt dat ondersteuning vanuit de Participatiewet zich voor deze groep mensen ook zou moeten richten op een betere kwaliteit van leven.
Voor het onderzoek zijn gesprekken gevoerd met gemeentelijke beleidsmedewerkers, klantmanagers en bijstandsgerechtigden die (nog) niet betaald kunnen werken uit twee gemeenten over hun ervaringen met de Participatiewet-ondersteuning. Daarnaast zijn focusgroepen gehouden met mensen uit deze drie groepen uit andere gemeenten. Met het onderzoek 'Vertrouwen in de bijstand' wil het SCP bijdragen aan het debat over een fundamentele herziening van de Participatiewet.
Wederzijds wantrouwen in de bijstand [uit het onderzoek pp53] In het maatschappelijk debat is er de laatste jaren veel aandacht voor het wantrouwen van burgers in de overheid (zie ook het hoofdlijnenakkoord, PVV et al. 2024). De Participatiewet neemt hierin een bijzondere positie in, omdat gemeentelijke uitvoerders zowel een handhavingstaak als een ondersteuningstaak hebben, en daarmee worstelen. Wederzijds vertrouwen tussen gemeenten en bijstandsgerechtigden is belangrijk om passende ondersteuning te kunnen bieden aan mensen die dat nodig hebben. In de relatie tussen bijstandsgerechtigden en de gemeente heerst echter veel wantrouwen (Oomkens en Drijvers 2021). Dat zien we ook in dit onderzoek. Bijstandsgerechtigden voelen zich vaak met wantrouwen door de gemeente benaderd. Al bij het aanvragen van de uitkering moeten zij heel wat formulieren aanleveren. Ook na de toekenning hebben zij continu het gevoel iets te moeten, door de dreiging dat de uitkering wordt stopgezet of gekort. De gemeente benadert hen vooral vanuit sancties en verplichtingen, vinden bijstandsgerechtigden. Zij krijgen het gevoel als een fraudeur te worden gezien totdat het tegendeel is bewezen. – Bijstandsgerechtigde 7, g2: Er wordt zoveel uitgegaan van wantrouwen; je moet altijd bewijzen, bewijzen, bewijzen… Je bent eigenlijk schuldig totdat je hebt bewezen dat je het goed hebt gedaan. En dat wantrouwen, daar word ik zo moe van. En als je een keer zegt: ‘Het staat me gewoon tegen dat ik jou drie maanden inzicht in mijn complete uitgavenpatroon moet geven’, dan zijn er gewoon mensen die keihard tegen je zeggen: ‘Maar hoor eens, je hebt een uitkering, wat verwacht je nou?’ Een beetje privacy? Een beetje respect? Dat mensen ervan uitgaan dat ik niet de boel oplicht? – Bijstandsgerechtigde 1, g1: Wij moeten ervan uitgaan dat de mens te vertrouwen is, tenzij er aanwijzingen zijn, duidelijke aantoonbare aanwijzingen, dat iemand sjoemelt of rotzooit, maar niet andersom. Maar je wordt gezien als misschien wel een halve crimineel. [Volgens] mij zijn mensen in de regering crimineel, maar niet andersom. Die plukken. De Belastingdienst plukt, maar wij niet. Wij willen helemaal niet werkloos zijn. Wij willen gewoon werken. Andersom blijkt ook uit de gesprekken dat bijstandsgerechtigden de overheid wantrouwen. Zij hebben niet altijd het gevoel dat de gemeente het beste met hen voor heeft en rekening houdt met hun belangen. De verplichtingen die aan bijstandsgerechtigden zijn opgelegd schrikken hen af. Zij hebben niet het gevoel dat de gemeente hen ondersteunt, maar meer dat je als bijstandsgerechtigde kort wordt gehouden en allerlei verplichtingen hebt, zonder dat je weet waarom en die hen ook niet helpen uit de bijstand te komen. Ze ervaren ook dat er weinig begrip is voor hun situatie wanneer ze een fout maken. |
Meer info: 'Vertrouwen in de bijstand'
-(1)-S.jpg)
-S.jpg)
