4-mei-rede van burgemeester Ahmed Aboutaleb eert Willem Ruys
(door Ahmed Aboutaleb)
Je loopt er zo aan voorbij, de herdenkingsplaquette in de Sociëteit van Koninklijke Roei- en Zeilvereniging De Maas. Dat weet ik uit ervaring, want ik kom er regelmatig, in dat mooie Art Nouveau gebouw aan de Veerhaven.
November vorig jaar nog. Ik was uitgenodigd om een boekje in ontvangst te nemen, ter nagedachtenis aan de 29 leden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. De 29 namen die op de plaquette vermeld staan.
De jongste is 18 jaar, Dicky van Rietschoten. Om dwangarbeid voor de Duitsers te ontlopen, duikt matroos Dicky onder op het binnenvaartschip waar hij werkt. Op 13 mei 1943 ligt zijn schip in een haven nabij Duisburg. Daar wordt het door getroffen door Engelse bommen. De schipper raakt gewond en valt overboord.
Dicky, zelf ook gewond, springt hem achterna. Maar zijn reddingsactie mislukt. Hij komt zelf in de problemen. In het ziekenhuis, of onderweg daarnaartoe, overlijdt hij. Dicky ligt begraven op Oud-Kralingen.
De oudste op de plaquette is Anton Kortlandt, 53 jaar. Hij is Havenmeester van Rotterdam. Vanaf het begin van de oorlog informeert hij de Nederlandse regering in Engeland over Duitse activiteiten in de haven. Later deelt hij die inlichtingen ook met verzetsgroepen.
Zelf maakt Anton ook deel uit van het verzet. Eind '41 wordt hij verraden, waarschijnlijk door een medewerker van de havendienst. Hij belandt in de gevangenis, maar dat loopt nog goed af. Na 16 dagen komt hij vrij en gaat weer door met zijn spionagewerk.
Een half jaar later krijgt Anton een slecht voorgevoel. Hij besluit met een groepje geestverwanten de oversteek te maken naar Engeland. Op 18 mei '42 verzamelen ze in de haven van IJmuiden. Maar de plannen zijn verraden. Ze worden allemaal gearresteerd.
Anton Kortlandt zit tot juni 1944 in de Scheveningse gevangenis. Na de geallieerde invasie in Normandië worden de gevangenen op transport gezet naar Duitsland. Via Kamp Vugt komt Anton in kamp Neuengamme bij Hamburg terecht. Daar overlijdt hij aan dysenterie, op 17 november 1944.
29 verhalen in een boekje van 51 pagina's, gepubliceerd in 2022. 77 jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog. De namen zijn terug te vinden in archieven en naslagwerken. Maar dit boekje geeft hun een gezicht. Het maakt ons duidelijk hoe moedig deze mensen waren. Hoeveel zij op het spel hebben gezet voor het land, voor de stad. Voor hun medemens.
Hans van Mierlo zei ooit op 4 mei: 'Oorlog is niet één drama van miljoenen. Oorlog is miljoenen malen het drama van één'. Persoonlijke verhalen zijn belangrijk. Ze doen ons beseffen hoe ingrijpend oorlog is. Ze dwingen ons na te denken over onze eigen levens, onze eigen keuzes, ons moreel kompas. Zouden wij diezelfde moed op kunnen brengen, als 't erop aan komt?
De moed van mensen als Willem Ruys, voorzitter van Koninklijke Roei- en Zeilvereniging De Maas en directeur van de Rotterdamse Lloyd. In 1940 en 1941 protesteert hij tegen de vordering van het clubgebouw en de boten door de Duitsers. Tweemaal belandt hij ervoor in de gevangenis.
In 1942 wordt Willem Ruys voor de derde keer gevangengenomen.
Als gijzelaar dit keer, met 600 andere prominente Nederlanders. Ze komen in strafkamp Haaren terecht, in Noord-Brabant. Zijn verblijf duurt echter niet lang.
Na een mislukte overval in Rotterdam op een trein met Duitse soldaten wordt hij met vier andere gijzelaars gefusilleerd, uit vergelding. De verslagenheid bij zijn familie en bij De Maas is groot.
De Tweede Wereldoorlog betekende voor de 29 leden van De Maas een dramatisch keerpunt. Zij overleefden niet, en het leven van hun familie en vrienden veranderde voorgoed. Ook onze stad, ons land en onze wereld bevinden zich op een keerpunt. Ook onze keuzes zullen grote gevolgen hebben.
Er is zo veel dat ons hoofdbrekens kost. De oorlog in Oekraïne, de groeiende instabiliteit en onrechtvaardigheid, de gevolgen van klimaatverandering. Als we nu niet dapper zijn, zadelen we toekomstige generaties op met nog zwaardere keuzes.
Ik ben benieuwd wat die moedige mensen van toen van de huidige tijd hadden gevonden. Wat voor keuzes zij nu zouden maken.
Als burgemeester en vader van vier kinderen (en inmiddels grootvader) maak ik mij zorgen over de grote veranderingen die zij gaan meemaken.
Wij zijn de eerste generatie die weer geconfronteerd wordt met een oorlog in Europa. Met een humanitaire crisis, een dreigende hongersnood, energiearmoede en zorgwekkende ontwikkelingen op het wereldtoneel tot gevolg.
Als wij er niet in slagen om klimaatverandering te keren, hebben onze kleinkinderen geen ademruimte meer. Dan worden grote delen van de wereld praktisch onbewoonbaar. Hitte, droogte en overstromingen veroorzaken niet alleen breuken in het landschap. Ook in de wereldgemeenschap. Breuken waarover velen zullen struikelen. Waarin velen zullen vallen.
We moeten pal staan voor onze rechtsstaat en democratie. Voor een sterk Europa. Dat is de beste weg naar vrede en stabiliteit. Stabiliteit die nodig is voor grote beslissingen en duurzame oplossingen. Daarom is herdenken zo belangrijk. Om stil te staan bij het morele kompas en de moed van anderen. Die 29 verhalen van Maasleden hebben nog niets aan relevantie ingeboet.
Ook deze tijd vraagt om lef en leiderschap. De motivatie om te strijden voor het goede.
Hoe sterk moed en motivatie zijn, kunnen we dagelijks terugzien in het nieuws over de oorlog in Oekraïne. Moed maakt het verschil tussen winnen en verliezen.
Ik ben benieuwd wat die moedige mensen van toen van de huidige tijd hadden gevonden. Wat voor keuzes zij nu zouden maken. Voortaan sta ik even stil bij die herdenkingsplaquette, met deze vragen in mijn achterhoofd.
-S.jpg)
-Foto-DWDD-CC-BY-3.0-S.jpg)
