Vrijheidsonderzoek toont afnemend gevoel van vrijheid en zorg voor oorlog
Het Nationaal Vrijheidsonderzoek (NVO) is een langlopend monitoringsonderzoek dat sinds 2001 jaarlijks wordt uitgevoerd in opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei.
Vrijheid wordt steeds minder vanzelfsprekend gezien en de zorgen over oorlog nemen toe zo blijkt uit de versie van het onderzoek van 2024 onder een representatieve groep van 1100 personen.
Groot draagvlak herdenking en Bevrijdingsdag
Tegen deze achtergrond blijft het draagvlak voor herdenken en vieren hoog. Net als voorgaande jaren geeft een groot deel van de Nederlandse bevolking aan de Nationale Herdenking en Bevrijdingsdag (heel) belangrijk te vinden (respectievelijk 83% en 75%). Dit vertaalt zich ook in de deelname aan beide dagen. Op 5 mei heeft een aanzienlijke groep Bevrijdingsdag op radio, tv of online gevolgd (41%) of er met anderen over gesproken (38%). Deelname aan een herdenkingsbijeenkomst lijkt langzaam weer terug te groeien naar het niveau van voor de coronajaren.
Basiskennis Tweede Wereldoorlog belangrijk
Voor het eerst is in het NVO ook gevraagd naar het belang van onderwijs in het overbrengen van basiskennis over de Tweede Wereldoorlog. Bijna zeven op de tien ondervraagden is het eens of zeer eens met de stelling ‘Om te kunnen herdenken is basiskennis over de Holocaust en de Tweede Wereldoorlog noodzakelijk’. Dat het Nationaal Comité educatief materiaal aanbiedt over de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust wordt dan ook door 73% van de ondervraagden (heel) belangrijk gevonden. Ook vindt een ruime meerderheid het van groot belang dat er onderwijs over burgerschap, rechtsstaat en democratie wordt aangeboden.
Zorg over oorlog
Oorlog is het thema waar men zich het meest zorgen over maakt, en die zorgen nemen flink toe (van 38% in 2022 naar 56% dit jaar). Bijna zeven op de tien mensen ervaart momenteel dat oorlog en aanslagen een rol spelen in hun leven. De voortdurende oorlog in Oekraïne en de oorlog in Gaza zullen waarschijnlijk aan deze ervaring bijdragen. Onderwerpen als besmettelijke ziektes en klimaatverandering lijken als minder prangend te worden ervaren dan bij de laatste meting in 2022 (respectievelijk van 27% naar 12% en van 43% naar 37%). Klimaatverandering blijft ondanks deze daling nog steeds één van de meer zorgwekkende thema’s voor veel mensen.
Beleving van vrijheid
De toegenomen angst voor oorlog heeft mogelijk ook effect op de mate van vrijheid die men ervaart. Voor bijna twee derde van de mensen is vrijheid steeds minder vanzelfsprekend. Aan de ondervraagden is ook de stelling voorgelegd ‘Mijn gevoel van vrijheid is de afgelopen vijf jaar toegenomen’. Hoewel het aandeel mensen dat aangaf het hiermee eens te zijn vorig jaar nog 20% was, heeft dit jaar slechts 13% hier bevestigend op geantwoord—dit is bijna net zo laag als het percentage tijdens de coronapandemie, begin 2022 (11%). Het overgrote deel van de mensen ervaart dus dat hun vrijheid is afgenomen over de afgelopen vijf jaar. Jongeren hebben wel een stuk vaker (23%) het gevoel dat hun vrijheid is toegenomen dan alle andere leeftijdsgroepen.
Tegelijk zie je in onderstaande tabel uit het NVO-onderzoek een daling aan het belang wat men aan vrijheid hecht.
Verschillen jong, oud
Jongeren mogen dan wel vaker het gevoel hebben dat hun vrijheid is toegenomen, ze ervaren nog steeds op allerlei gebied minder vrijheid dan ouderen. Omdat je zelf jong bent of het bent geweest, ken je dat verlangen naar meer vrijheid waarschijnlijk uit eigen ervaring. Dat geldt op allerlei gebieden. De helft van de 65-plussers (49%) ervaart voldoende vrijheid van meningsuiting in diens eigen leven, tegenover slechts een derde van de 16-24 jarigen (33%).
Een greep uit het onderzoek:Mijn gevoel van vrijheid is de afgelopen vijf jaar toegenomenTurkse en Marokkaanse mensen vinden vaker dat hun gevoel van vrijheid is toegenomen (22%) dan mensen zonder migratieachtergrond (12%). Verder zien we dat jongeren van 16-24 jaar (23%) het vaker eens zijn met de uitspraak dat hun gevoel van vrijheid de afgelopen vijf jaar is toegenomen (23%) dan 65-plussers. Iedereen mag doen en laten wat hij wil, zolang hij zich maar aan de wet houdtMensen met een Antilliaanse of Surinaamse achtergrond zijn het vaker eens met de uitspraak dat iedereen mag doen wat hij wil zolang men zich aan de wet houdt (67%) dan mensen zonder migratieachtergrond (60%). Voor leeftijd zien we geen verschillen. Ik kan in Nederland altijd uitkomen voor mijn meningen, overtuigingen en gevoelensRespondenten in de leeftijdscategorieën 16-24 jaar (48% eens of zeer eens), 35-44 jaar (52%) en 45-54 jaar (41%) vinden minder vaak dat je in Nederland altijd kunt uitkomen voor je mening, overtuiging of gevoelens dan 55-plussers (60%). Voor herkomst zien we geen effect. Onze vrijheid is steeds minder vanzelfsprekendOver het algemeen zien we dat hoe ouder mensen worden, hoe meer men het ermee eens is dat onze vrijheid steeds minder vanzelfsprekend is. De categorie 25-34 jarigen (55%) is het significant minder vaak eens met de stelling dan 65-plussers (71%). Er is geen effect van herkomst. De overheid mag bepaalde vrijheden inperken om daarmee de veiligheid van iedereen te vergrotenMet uitzondering van de groep 25-34-jarigen, zijn 65-plussers het vaker eens met de stelling dat de overheid vrijheden mag inperken voor het verhogen van de veiligheid (65%) dan mensen onder de 65 jaar. |
Meer info: factsheet. uitgebreid rapport NVO
Over het onderzoekHet Nationaal Vrijheidsonderzoek (NVO) is een langlopend monitoringsonderzoek dat sinds 2001 jaarlijks wordt uitgevoerd in opdracht van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Vanaf 2020 wordt voor de meting gebruik gemaakt van het LISS-panel van Centerdata. In 2024 hebben ruim 1100 personen aan het onderzoek meegedaan. Zij vormen een representatieve afspiegeling van de Nederlandse bevolking van 16 jaar en ouder. Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een online enquête. De data zijn verzameld in februari 2024. |
