Pim Fortuyn 22 jaar later - Een moord die nog steeds vragen oproept
6 mei 2025, markeert de tweeëntwintigste verjaardag van een van de meest ingrijpende gebeurtenissen in de moderne Nederlandse geschiedenis: de moord op Pim Fortuyn. Op het Mediapark in Hilversum werd de charismatische en controversiële politicus, die op dat moment een stormachtige opmars maakte in het politieke landschap, op brute wijze om het leven gebracht.
De moord liet een diepe wond achter in de samenleving en ontketende een periode van nationale rouw, verwarring en politieke instabiliteit. Fortuyn, met zijn onconventionele stijl en uitgesproken meningen over de "puinhopen van Paars", de multiculturele samenleving en de islam, had de gevestigde politieke orde tot in haar fundamenten doen schudden. Hij gaf een stem aan een groeiend ongenoegen en wist kiezers te mobiliseren op een manier die men niet eerder had gezien.
De schok en de onverwachte verbindingen
De directe nasleep van de moord was er een van complete chaos en ongeloof. De politieke toekomst van Nederland leek plotseling een open vraag, vol onzekerheden. In die turbulente periode probeerde Leefbaar Nederland, de partij waar Pim Fortuyn eerder lijsttrekker was voordat hij zijn eigen LPF oprichtte, zich te heroriënteren. Het was Fred Teeven die Fortuyn daar destijds opvolgde als fractievoorzitter.
Een opmerkelijk historisch detail is dat diezelfde Fred Teeven jaren later, in een geheel andere rol als staatssecretaris van Veiligheid en Justitie, een sleutelrol zou spelen in de legalisering van de online gokmarkt in Nederland. Dit beleid maakte de weg vrij voor een nieuwe industrie met aanbieders zoals SkyHills Casino. Er zijn veel mensen, vooral in de hoek die tegen de legalisatie is, die denken dat het landschap voor online gokken er heel anders uit had gezien als Teeven niet op die plek terecht was gekomen.
Destijds, in mei 2002, was de focus echter volledig gericht op het nationale trauma en de prangende vraag hoe het land verder moest na het verlies van een man die het politieke debat zo ingrijpend had veranderd.
Volkert van der Graaf: Van dader tot controversieel figuur
De man die verantwoordelijk was voor deze nationale tragedie, milieuactivist Volkert van der Graaf, werd snel na de daad gevat. Hij werd veroordeeld tot achttien jaar gevangenisstraf, waarvan hij er twaalf uitzat alvorens in 2014 vervroegd vrij te komen. Zijn terugkeer in de samenleving is niet zonder controverse verlopen.
Media-aandacht, onder meer door een onthullende reportage van het programma Brandpunt over zijn pogingen de sociale dienst te misleiden, en latere berichten in weekblad Story over zijn vermeende verblijfplaats in Harderwijk ondanks eerdere emigratieplannen, hebben het publieke debat over zijn persoon en de verwerking van zijn daad levend gehouden. Voor velen blijft de relatief korte gevangenisstraf en zijn houding na vrijlating een bron van frustratie en onbegrip.
De blijvende erfenis van Fortuyn
Negen dagen na zijn dood behaalde de Lijst Pim Fortuyn (LPF) een verbluffende verkiezingszege van 26 zetels, een unicum in de Nederlandse parlementaire geschiedenis. De partij trad toe tot het kabinet-Balkenende I, dat echter al snel ten onder ging aan interne strubbelingen. Hoewel de LPF als politieke entiteit begin 2008 werd opgeheven, is de impact van Fortuyns gedachtegoed en zijn directere, confronterende stijl van politiek bedrijven onmiskenbaar en blijvend.
Het adagium "er is een tijd voor en na Fortuyn" wordt nog vaak aangehaald om de verschuivingen in het Nederlandse politieke discours te duiden, met name de toegenomen aandacht voor immigratie, integratie en de vermeende kloof tussen burger en politiek. In zijn thuisstad Rotterdam, waar Leefbaar Rotterdam onder zijn leiding de grootste partij werd, is zijn nalatenschap nog altijd sterk voelbaar.
De mysterieuze wapenroute
Recentelijk is de moordzaak opnieuw volop in de belangstelling komen te staan, grotendeels dankzij de BNNVARA-documentaireserie De Wapenroute van onderzoeksjournalist Sinan Can. Deze serie duikt dieper in de onopgehelderde aspecten rondom de moord, met een specifieke focus op het gebruikte wapen, een Star Firestar M43.
Een cruciaal detail dat hierin naar voren komt, is de vondst van een onbekend DNA-spoor op het wapen. Dit DNA is niet van Volkert van der Graaf, maar vertoont wel een overeenkomst met DNA dat werd aangetroffen bij een onopgeloste ramkraak in Emmen in 2001. Deze onthulling heeft geleid tot hernieuwde oproepen tot onderzoek.
Een onopgelost hoofdstuk in de Nederlandse geschiedenis
Simon Fortuyn, de broer van de vermoorde politicus, dringt er in de documentaire op aan dat dit DNA-spoor wordt vergeleken met internationale databanken en dat de zaak als een cold case wordt heropend. "Dit is een historische moord, en we moeten alles weten," stelt hij. De documentaire bevraagt ook Van der Graafs wisselende verklaringen over de herkomst van het wapen en onderzoekt mogelijke scenario's waarbij anderen betrokken zouden kunnen zijn geweest, inclusief de rol van een zekere Paul M., een bovenbuurman van Van der Graaf met een crimineel verleden. De vraag wie Van der Graaf het wapen leverde en of hij daadwerkelijk alleen handelde, blijft zo, ook 22 jaar later, boven de markt hangen.
De moord op Pim Fortuyn is meer dan een afgesloten hoofdstuk in de geschiedenisboeken; het is een gebeurtenis die de Nederlandse samenleving blijvend heeft getekend en die, door nieuwe onthullingen en voortdurende vragen, relevant blijft. Zolang niet alle puzzelstukjes op hun plaats liggen, zal deze zaak de gemoederen blijven bezighouden en een symbool blijven van een periode van diepe nationale crisis en verandering.
-S.jpg)
