Deelders uitvaart
De uitvaart van Jules Deelder op Hofwijk had in besloten kring plaats op oudejaarsmiddag 2019. Ik had er een uitnodiging voor. Later op die dag zou er nog een grote afscheidsherdenking zijn in de Doelen voor heel Rotterdam.
Het is maar wat je 'besloten' noemt. 'Iedereen' was er. Van Bram Peper tot Lee Towers. Gauw zo'n vijfhonderd personen!
Lee Towers geflankeerd door Wilfred de Jong (l) en Hugo Borst (r). Foto Wim de Boek.
De kist werd voorafgegaan door een kleine Jazz-formatie. Jazz was de favoriete muzieksoort van de overledene. En binnen in de zaal waren overal dia's te zien van Deelder,waarschijnlijk de meest gefotografeerde vaderlandse schrijver. Het programma werd aaneen gepraat door zijn dochter Ari, die duidelijk het performance-gen van haar vader bleek te hebben geërfd. Geheel in de stijl van de laatste immers, was de uitroep ,waarmee ze de sessie eindigde“ En nu niks koffie met zo'n klef pakje cake, OP naar de drank in de Doelen!”
Ik had besloten, het was redelijk weer, per fiets de tocht vanuit Kralingen naar het andere eind van Rotterdam te maken. Tenslotte ben ik sinds jaar en dag de levenspartner van een (inmiddels rustend) huisarts, die mij almaar aanspoort mèèr te bewegen. Zodoende.
Onderweg had ik dus ruim de tijd om na te denken over mijn relatie tot overledene. Zijn relatie tot het verschijnsel gezondheid inbegrepen. Om met het laatste te beginnen. Druggebruik is uitzonderlijk ongezond. Ik heb mezelf er altijd ver van weten te houden. (Drank helaas niet. Mijn drankgebruik kan wel een tandje minder... ) Jules heeft het lang vol gehouden, zo bezien.
Mijn relatie met Jules Deelder was dus niet drug-related, maar ... politiek.
In 2013 wijdde TV Rijnmond een aflevering van Vergeten Verhalen aan de Stadspartij. Helaas staat de video niet meer online. In beeld Manuel Kneepkens. Bron: Rijnmond
Nadat ik najaar 1992 samen met de oud-misdaadverslaggever van het Vrije Volk, de befaamde Horeca-deskundiger Jim Postma plus Ruimtelijke Ordeningsadviseur Hans van Heel de Stadspartij Rotterdam had opgericht, vonden we Jules Deelder bereid als lijstduwer toe te treden. 'Lijstdouwer' noemde hij het...
En dat toetreden heeft zeker tot het succes van de nieuwe partij bijgedragen. Want er was nogal wat scepticisme omtrent ons politieke initiatief. Zeker in mijn toenmalige werkkring de Alma Mater Rotjeknor, de Erasmus-universiteit.
Een locale partij in een grote stad....dat kón helemaal niet! Dat was een fenomeen van dorpen en kleine steden. Van de provincie. Aldus de sceptici.
De slogan uit milieukringen “Think globally, act locally” was toentertijd nog allerminst tot Rotterdam doorgedrongen. En het kon dus wel!
In1994, toen wij met de Stadspartij voor de eerste keer aan de gemeenteraadsverkiezingen deelnamen – ik fungeerde als lijsttrekker – kwamen wij vanuit het niets met twee zetels in de raad. Jules had als lijstduwer genoeg stemmen verzameld om die tweede zetel in te nemen. Zetel één een dichter en zetel twee een dichter! Een dichterspartij. Naar mijn beste weten nog nooit eerder vertoond. Maar Jules zag er vanaf. Hij bleef liever 'aucteur'.
Het was dus vroeg in de middag van Oudjaar. En het geknal onderweg, vooral onder de viaducten, die ik passeerde op mijn tocht langs de Aelbrechtskade en de gevangenis De Schie, was al oorverdovend. Dat beloofde wat voor de avond en de nacht! Het ging er zodanig hard aan toe, dat het leek of het Knallend Volkje intuïtief besefte dat het weleens de laatste keer zou kunnen zijn. En inderdaad, Oogziekenhuis en Stadhuis bleken in het nieuwe jaar eensgezind: Alle vuurwerk dient in Rotterdam verboden. En dat is inmiddels ook gebeurd.
Still uit Veld van Eer, foto IFFR
Al dat geknal bracht plots een ander herinnering aan Jules Deelder bij mij boven. Ik had zowaar, buiten de politieke, nog een band met hem Ik had naast Deelder geacteerd …. in een speelfilm! En die rolprent 'Het Veld van Eer' was overvol geluidsgeweld geweest, want hij speelde zich af 'in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog'.
In het najaar van 1981 maakte de Rotterdamse regisseur Bob Visser opnamen voor die film, opdrachtgever: de VPRO. Het scenario werd geschreven door Bob zelf, Jules Deelder en Rien Vroegindeweij.
Synopsis van de film: Louis (Ralph Wintgens), een wapenfetisjist, neemt zijn bruid Ada (Loes Luca) op huwelijksreis naar Verdun, waar in de Eerste Wereldoorlog de soldaten bij duizenden gesneuveld zijn. Als bezeten ijlt Louis van het ene oorlogsmonument naar het andere. Dan laat Louis zich met Ada expres opsluiten in fort Douaumont en daar ontpopt hij zich als een hallucinerende geweldsmaniak.
Het bleek een filmproject te zijn waarop geen zegen rustte. De ellende begon in Frankrijk, waar Bob met zijn crew naartoe was getrokken om opnames bij Verdun te maken. Jules Deelder speelde een belangrijke rol in die film. Hij had het bestaan om zich drugs te laten opsturen vanuit Rotterdam – in een uitgehold boek nog wel – en dat hadden de Fransen ontdekt. De hele crew is toen een tijd lang opgesloten geraakt. Een ander deel van de opnamen is in Nederland gemaakt. In Rotterdam-Zevenkamp. Daarover hieronder meer.
Ik had in die tijd mijn kinderen op de Vrije school aan de Vredehofweg in Kralingen. Net als Bob. En op zekere dag toen wij beiden daar bij de poort stonden om onze Nachwuchs op te halen, vroeg Bob mij of ik mee wilde doen in een film... Filmster, al was het maar voor even – ik ben een notoire cinefiel – dat leek mij wel wat. Die film was dus bovenstaand Veld van Eer, waarvan de ongelukkige voorgeschiedenis mij op dat moment onbekend was. Daarover hoorde ik pas veel later.
Het zou een bescheiden rol zijn, die ik zou moeten vervullen, maar wel in een cruciale scene. Drie Franse dichters als soldaten opgekomen voor hun nummer en gelegerd in een loopgraaf bij Verdun, voerden daar een gesprek midden in het oorlogsgeweld.... over poëzie! Het leek Bob Visser blijkbaar een aardig idee om de rollen van die 'Franse dichters' te laten vertolken door Rotterdamse equivalenten. En daar zaten we dan. Street life dichter Frans Vogel, Jules Deelder en ik.
Die scene werd opgenomen op het terrein van Zevenkamp, de Rotterdamse buitenwijk, die toen nog volop in aanleg was. Wel waren daar al gleuven gegraven voor het storten van beton voor de fundering van de te bouwen huizen. En die gleuven kon Bob dus goed als loopgraven gebruiken.
Het was overigens niet mijn eerste stap op het 'filmpad'. Eerder had ik al een (wat grotere) rol gehad in de VPRO-docudrama: De Bewakers van Pieter Verhoef. ¹ Maar bij 'de Bewakers' en 'Het Veld van Eer' is het gebleven. Filmacteur ...het is 'mijn Tao' niet. Zoveel is duidelijk.
Het was geen gelukkige casting, ondergetekende als Franse soldaat. De Franse soldaat, de poilu, is klein van stuk. Ik ben dat niet. Het poilu-pak, dat ik aan moest trekken, moest dan ook fiks worden wijd gemaakt en zelfs open geknipt op de rug en met veiligheid spelden worden vastgemaakt. De broek evenzo.
We hadden ook een sergeant, wijlen Cor van de Akker. Hij, een homoman, had de dag van zijn leven. Er was namelijk een homoscene in de film ingevlochten – ja , het was een 'gedurfde' film… Hij mocht in de liefdesclinch met een soldaat, met een van ons dus. Die scene werd uiteindelijk door Bob Visser zelf uitgevoerd, want daar hadden noch (wijlen) Frans Vogel noch (wijlen) Jules Deelder noch ondergetekende (still alive and kicking!) zin in.
Herdenkingsbijeenkomst voor Jules Deelder in de Doelen. Links filmmaakster/journalist Caroline Dijk, Maria Visser met haar vader filmmaker Bob Visser. Foto Wim de Boek.
En dan hadden we nog Fons Burger. Die Rotterdammer horecatycoon moest een stervende soldaat verbeelden, die in zijn darmen geraakt was. Daartoe werd Fons neergevlijd op de zandzakken, die de rand van de loopgraaf vormden. En er werd een lint van plastic worstjes (de darmen) van onder zijn soldatenjas, uit zijn bloedig geschminkt onderlijf, op de zandzakken gedrapeerd. Een getrainde tamme rat moest daaraan snuffelen.
Maar toen de rat op hem afkwam, hield Fons het niet langer, stond op en rende richting Ommoord, al gillend: 'Dit kan ik niet! En mijn relatie is ook al uit!’ De regisseur, de catering, fotografe Hansje de Reuver die de stills maakte, iedereen er achter aan. We hebben Fons terug weten te halen voordat hij de eerste huizen van Ommoord had bereikt. Ook die scene heeft Bob Visser toen maar zelf gedaan.
Blijkt op het IFFR, het internationale filmfestival van Rotterdam, dit jaar Bob Visser het stralende middelpunt. Al zijn filmwerk, uiteraard ook het Veld van Eer, is er opnieuw vertoond. Maar dat is nog niet alles. De still van Hansje de Reuver, waarin Vogel, Deelder en ik samen in die Zevenkampse loopgraaf schuilen, blijkt heden levensgroot aangebracht in de foyer van bioscoop Lantaarn-Venster op de glaswand met uitzicht op de Rijnhaven. Die still valt niet te missen. Iedereen op weg naar het toilet, moet erlangs!
(De still is hier te zien, op de website van Hansje de Reuver - met nog veel meer andere mooie stills - red).
¹ De Bewakers, regisseur Pieter Verhoef – Televisie-drama, VPRO 1977 – 71 minuten. Gespeelde documentaire over de rol van de bewakingsdiensten in Nederland. Een criminoloog aan de Erasmus-universiteit (mijn rol M.K.) laat in zijn college een ex-bewaker aan het woord. Via hem wordt een kijkje gegeven in de wereld van de bewakers die menen dat door de komst van de gastarbeiders de criminaliteit sterk is toegenomen en dat daarom hard tegen gastarbeiders moet worden opgetreden...
Manuel Kneepkens (rechts), hier op de foto met collega-dichter Ton Huizer (l), foto Wim de Boek
05-Kou-cmp--Foto-RP-Glasbergen---S.jpg)
-20090804-S.JPG)
.gif)
