Tolerantie in tijden van superdiversiteit

01 juli 2019 door Rein Heijne
Tolerantie in tijden van superdiversiteit

Tolerantie is de consequentie van de menselijkheid. Laten we elkaar onze dwaasheden vergeven – dat is de eerste wet van de natuur. (Voltaire)

Erasmus kan beschouwd worden als één van de grondleggers van het begrip ‘tolerantie’. Dat heeft het samenleven van mensen met verschillende religies en overtuigingen mogelijk gemaakt zonder dat de verschillen niet ontaardden in gewelddadige geschillen. Honderden jaren na Erasmus is er met ‘tolerantie’ het nodige gebeurd. In een steeds pluriformer geworden samenleving dreigen culturele verschillen te ontaarden in agressie en geweld,


In de techniek heeft ‘tolerantie’ een belangrijke functie. Zonder enige tolerantie komt een machine niet eens op gang. Bij een te nauwe tolerantie raakt apparatuur verhit en dreigt uiteindelijk vast te lopen.

Ook in de hedendaagse samenleving is ‘tolerantie’ van cruciaal belang. Zonder enige speling en ruimte dreigt ook deze door verhitting vast te lopen en te resulteren in verstarring en agressiviteit, en uiteindelijk in gewelddadigheid. Dat geldt des temeer wanneer er sprake is van een toegenomen diversiteit van bevolkingsgroepen met als mogelijk gevolg een toenemende polarisatie. Door die superdiversiteit dreigt integratie een steeds minder soepel proces te worden.

Waar het in een levende, dynamische cultuur om moet gaan is het creëren van ruimten en mogelijkheden voor ontmoeting, uitwisseling en dialoog, waarmee kansen worden geboden voor samenwerking en samenhang, voor inspiratie en integratie. Om die kansen te grijpen en te benutten zijn essentiële vaardigheden vereist, zoals soepelheid van geest, vermogen om te nuanceren, verbeeldingskracht, inlevingsvermogen en verdraagzaamheid.

Van menswaardige verdraagzaamheid is echter pas sprake als er respect is voor Anderen met hun etnische en culturele achtergrond. Dit impliceert dientengevolge de erkenning van de mensenrechten, de bereidheid om conflicten geweldloos te hanteren en het erkennen van principes als vrijheid, gelijkwaardigheid en solidariteit. Tolerantie in de betekenis van actieve verdraagzaamheid is een fundamenteel aspect van een pluriforme en democratische samenleving. Zonder tolerantie en wederzijds respect dreigt een samenleving onleefbaar en gewelddadig te worden. Tolerantie vormt als het ware de smeerolie van de democratie.

“Maar wat tegenwoordig doorgaat voor politiek is óf technocratisch managersgebabbel, wat niemand inspireert, óf schreeuwsessies waarin politici van alles naar elkaars hoofd slingeren zonder in te gaan op de verschillende principes die ten grondslag liggen aan hun politieke meningsverschillen” meent de Amerikaanse filosoof Michael Sandel. Sandel stelt dat niet alleen politieke partijen en media voor een grote opgave staan, maar dat vooral het onderwijs een grote verantwoordelijkheid heeft om mensen op te leiden tot kritische burgers. Burgers die in staat zijn na te denken over moeilijke maatschappelijke kwesties. Een dergelijk burgerschap is hard nodig om tot een krachtigere vorm van maatschappelijk debat en versterking van de democratie te komen.

 

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.