Dit is erg eng

23 februari 2009 door de redactie

Als rechercheur van de Rotterdamse narcoticabrigade maakte ik in 1976 mee hoe de politie voor het eerst een telefoon mocht afluisteren. Op de tweede etage van het hoofdbureau werd een grote kast van 1 bij 3 meter omgebouwd tot de meest geheime ruimte van het hele korps. Slechts een enkeling mocht in ‘de tapkast’ komen. Vrijwel niemand wist wat daar gebeurde. Het was toen ondenkbaar dat een telefoon werd afgeluisterd. Zoiets gebeurde niet in Nederland. Juist daarom was de recherche behoorlijk succesvol. Geen crimineel hield er rekening mee.

Er waren wel een paar kritische kanttekeningen. Kan dit zomaar? Hoe zit het met de privacy? Er kwamen geruststellende antwoorden van politie en politici. Het afluisteren van telefoons zou sporadisch gebeuren, alleen in geval van levensbedreigende criminaliteit. Tien jaar later was Nederland koploper in het afluisteren van telefoons. Tot op de dag van vandaag wordt nergens ter wereld zo veel meegeluisterd als in Nederland. In 2009 klagen rechercheurs als mensen met elkaar via internet kunnen spreken, zonder dat ze die gesprekken kunnen volgen.

Afluisteren is een recht van de overheid geworden. Met deze geschiedenis in het achterhoofd schrok ik me gisteren te pletter. Ik las een interview met de Rotterdamse professor Willem Verbeke van de Erasmus Universiteit. Hij verwacht dat binnen vijf jaar werkgevers een hersenscan zullen afnemen bij hun werknemers. Die werkgevers kunnen bijvoorbeeld nagaan of iemand een psychopaat of autist is. ‘’Iedereen verbergt wel iets, onzekerheden en twijfels. Alles komt naar boven’’, zegt Verbeke.

De psychologische test wordt vervangen door de neurologische. Sinds begin jaren tachtig het taboe op hersenonderzoek is doorbroken gaat het snel met die wetenschap. Steeds meer snappen we hoe de kanaaltjes in ons hoofd werken en wat de gevolgen daarvan zijn. Dat is soms eng. Verbeke zegt ook dat hij de Amerikaanse superoplichter Bernard Madoff als een psychopaat had kunnen ontmaskeren. Dat is erg eng.
Verbeke ziet mogelijkheden om met een hersenscan misdadigers tevoren te ontmaskeren. Ik hoor nu al de reacties van politie en politici. “Van deze techniek bedienen we ons alleen in gevallen van zeer ernstige criminaliteit’’.