Mulisch dood
Voor mij ligt het boek Het stenen bruidsbed van Harry Mulisch. Het is de vijfde druk. Ik kocht het – 17 jaar oud – in 1960 bij de Bijenkorf in Rotterdam. De prijs weet ik nog. Een literaire reuzenpocket was vier gulden vijftig.
Hoewel ik zeker nog niet alles begreep werd mij voor het eerst duidelijk dat er in de Tweede Wereldoorlog niet alleen nazi verschrikkingen zijn geweest, maar ook bijvoorbeeld het volstrekt zinloze bombardement van Dresden door de geallieerden.
Een bombardement waarbij in vergelijking de aanval op Rotterdam in de meidagen 1940 gemeten naar het aantal doden nog maar een vingeroefening is geweest.
Mulisch is dood. Of hij echt een groot schrijver is geweest zal de geschiedenis wel uitmaken. Sommige boeken vond ik niet om door te komen. Andere, zoals Het stenen bruidsbed en zeker zijn laatste boek, Siegfried, over de zoon van Hitler, vond ik meesterwerken. In het huidige politieke klimaat over de subsidie aan de kunsten, waarbij de nazi uitdrukking – ik dacht van Goering – “als ik het woord cultuur hoor trek ik mijn pistool” weer opgeld doet, is het misschien aardig om nog even vast te stellen dat Het stenen bruidsbed destijds werd geschreven in opdracht van de Minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen.
In de jaren negentig werd ik op een andere manier op Mulisch gewezen. De Duitse dochters van een Duitse vriendin liepen met hem weg. In die tijd trad Mulisch nog veel op in Duitsland. Zij verslonden niet alleen zijn boeken, maar stonden in de rij om zo’n lezing bij te wonen.
De oude charmeur maakte nog grote indruk. “Als hij twintig jaar jonger was geweest….”, peinsden de jongedames. En aan mij vroegen ze of er jongere Nederlanders waren van vergelijkbare klasse.
“Helaas niet,” moest ik toen al antwoorden.
.gif)
