'VOOR HEN DIE VIELEN'

04 mei 2011 door Rinus Vuik

ROTTERDAM - Terwijl er op 4 mei weer de traditionele dodenherdenking in ons land is en zeker ook in Rotterdam, gaan mijn gedachten terug naar toen ik een jaar of acht was.

Van school naar huis nam ik geheel toevallig een afwijkende route. Deze keer dus niet vanuit de Voorschoterlaan de Polanenstraat in om zo vervolgens via de Hoflaan de onder- of bovendijkse Honingerdijk over te slenteren.

Nee, dit keer liep ik de Voorschoterlaan uit en sloeg linksaf de Beneden Oostzeedijk op. Eenmaal daar aangeland onwaarde ik daar voor de eerste keer in mijn jonge leventje een wit houten kruis. Mijn mondje viel open van verbazing. Op het dwarshout stond de tekst: ‘VOOR HEN DIE VIELEN’.

Ik stond daar naar te kijken in grote verwarring, maar zeer zeker ook geïntrigeerd door deze vier voor mij macabere woorden. De tekst kon ik niet doorgronden en riep alleen maar vragen bij mij op. ‘Wie zijn hen, waarom vielen zij?’ Dat hele rare woord ‘vielen’ kon ik totaal niet bevatten. Ja, mensen struikelen en kunnen dan vallen, maar ‘vielen?’

Zoete geur

De tekst hield mij de verdere weg naar huis bezig. Eenmaal bij mijn ouders aangekomen had ik niet de moed te vragen wat ik had gezien, laat staan wat ze nou toch bedoelden met dat voor mij ó zo rare woord. Het enige dat ik mij kan herinneren is niet voor ‘dom’ te willen worden versleten door mijn oude lui.

Het zal in de eerste week van mei zijn geweest in 1956 dat ik wederom op weg naar school een zoete weeïge geur waarnam. Naarmate mijn weg vorderde, werd ik geheel in bezit genomen door deze overdaad van zoetigheid in de lucht. Een gevoel van onbehagen bekroop mij aan alle kanten.

Ik volgde die penetrante geur, om uiteindelijk te landen bij het voor mij inmiddels bekende witte kruis met die voor mij nog steeds mysterieuze tekst.

Het waren deze keer ook niet die rare woorden die mijn aandacht trokken, maar de voet van het kruis. Hierop lagen veel bloemen en kransen met linten eraan. Het woord ‘oorlog’ was hier vele malen op te lezen.

Cirkel rond

Meteen viel bij mij het kwartje, had ik antwoord op de vraag die ik niet durfde te stellen aan mijn ouders en was voor mij nu de cirkel rond.

Jaren later, toen ‘De Oorlog’ weer bespreekbaar was op verjaardagen en zo, kreeg ik te horen dat mijn oma van moeders kant, getuige was geweest van de liquidatie van een majoor in uniform, een kopstuk van de in Rotterdam gevestigde SS. Zij had het op een steenworp afstand zien gebeuren, vertelde mijn oma.

Het bleek te zijn gebeurd in de Hoflaan, toen deze SS-majoor daar een pand verliet om in zijn dienstauto te stappen. Later is dat bewuste pand een politiebureau geworden.

Als represaille voor deze liquidatie door het ‘Rotterdamse Verzet’ zijn 20 min-of-meer willekeurig gekozen Rotterdamse mannen door de Duitsers geëxecuteerd. Dit was op 3 april 1945, een kleine maand voor het einde van de Tweede Wereldoorlog. De jongste van hen was nog geen twintig jaar oud (06-08-1926).

Dit historische Rotterdamse monument met de tekst ‘VOOR HEN DIE VIELEN’ op het punt Oostzeedijk Beneden, Honingerdijk (beneden) en de Hoflaan, moet daar voor altijd blijven.

Net als in dit kader de tekst van onze Rotterdamse dichteres Jana Beranová:

Als niemand

Luistert

Naar niemand,

Vallen er doden

In plaats van

Woorden.

Foto's: Rinus Vuik