Havenbaronnen als Pincoffs nu kansloos

30 januari 2012 door Hans Roodenburg

Lodewijk Pincoffs (1827-1911) was in het derde kwart van de negentiende eeuw de meest invloedrijke Rotterdammer. Hij was in die tijd reder, koopman, politicus en projectontwikkelaar.Zijn loopbaan eindigde in1879met een vlucht naar New York, na een zeer spraakmakende fraude.

Auteur Bram Oosterwijk heeft na ruim dertig jaar een herziene en vooral aangevulde biografie over deze historische Rotterdammer geschreven, onder de titel ‘Ik verlang geen dank’. Deze titel is een gedeelte van een citaat uit de rede die Pincoffs in december 1872 hield toen hij zijn plan voor de oprichting van de Rotterdamsche Handelsvereening (RHV) in de gemeenteraad verdedigde. De RHV zou op Feijenoord de eerste havens op de linker rivieroever gaan aanleggen.

Oosterwijk, voormalige dagbladjournalist, heeft veertig jaar over de Rotterdamse haven geschreven. Het ligt voor de hand hem een aantal vragen te stellen over de huidige ondernemerssituatie in de haven, in het perspectief van de door hem geschreven leerzame biografie over Pincoffs.

 

- Kan thans een ondernemer in de haven nog uitgroeien tot een Pincoffs zoals in de 19e eeuw?

,,Nee, ik denk van niet. De tijden zijn volledig veranderd. Er zijn ook nu natuurlijk nog mensen die een havenbedrijf beginnen en succesvol zijn, maar dan is dat toch van een heel andere orde van grootte dan na 1850 in vele gevallen mogelijk is gebleken.

Pincoffs bemoeide zich trouwens overal mee. Hij had veel ondernemersdrift en overtuigde vrijwel iedereen van zijn gelijk. In de huidige bedrijfsstructuren - met invloedrijke raden van commissarissen, accountants e.d. - is de kans om te frauderen uiterst gering; uitzonderingen daargelaten.

'Havenbaronnen´ zoals Pincoffs er één was, bestaan dan ook niet meer. En er zal er hoogstwaarschijnlijk ook nooit meer één van dat kaliber komen.’’

 

Tijd mee

- Pincoffs had wat dat betreft zijn tijd mee dat ‘machtige mannen’ in Rotterdam de dienst uitmaakten. Kun je aangeven waar in Rotterdam de naam Pincoffs is terug te vinden? Dat ondanks zijn veroordeling in Nederland.

,,De familienaam Pincoffs komt niet meer voor in Rotterdam. Er zijn geen mensen meer die zo heten. De naam van Lodewijk Pincoffs is na een zekere rehabilitatie in de jaren ´90 van de vorige eeuw wel gebruikt voor een weg, een plein en een brug (over de Binnenhaven) in de wijk Feijenoord, het vroegere havengebied dat door hem werd ontwikkeld. Aan de Stieltjesstraat staat het Suite Hotel Pincoffs, in het voormalige douanegebouw van Feijenoord. Bij zijn standbeeld voor het vroegere Entrepotgebouw, om de hoek van het hotel, staat zijn naam ook vermeld.’’

 

- Pincoffs is zelfs ooit tweemaal gevraagd om minister van Financiën te worden. Dat heeft hij volgens jouw biografie geweigerd. Was dat terecht?

,,Pincoffs kende kennelijk zijn eigen kwaliteiten. Hij was geen politicus pur sang, maar een échte ondernemer die zaken wilde doen. Mogelijk heeft zijn weigering ook te maken gehad met het feit dat hij vanaf het begin van de jaren ´70 van de negentiende eeuw al bezig was met valse balansen en onjuiste winstcijfers voor zijn Afrikaansche Handelsvereeniging, waarmee hij ruilhandel bedreef op de zuidwestkust van Afrika, en zijn Rotterdamsche Handelsvereeniging. Hij voelde natuurlijk dat hij geen ministersport kon aannemen.’’

 

- In je boek wordt zijn rol als jood aangestipt. Heeft dat ook met zijn prestaties te maken gehad?

,,Lodewijk Pincoffs was van joodse afkomst; zijn vader was textielhandelaar. Hij kwam voor zover bekend zelden of nooit in de synagoge aan de Boompjes, maar hij deed wel veel aan liefdadigheid voor joodse instellingen. Het was een ongeschreven regel dat joden geen lid konden worden van de belangrijke Sociëteit Amicitia aan de Zuidblaak, waar Pincoffs een aantal jaren heeft gewoond. Dat was een grote frustratie voor hem.’’

 

Heineken

- Wat zijn z’n grootste wapenfeiten in Rotterdam?

,,Behalve zijn eigen zaken is Pincoffs ook betrokken geweest bij onder meer de oprichting van de NASM, de latere Holland-Amerika Lijn, de Heineken-brouwerij, de eerste ambachtsschool, de eerste HBS, de Koninklijke Nederlandsche Yacht Club en het Rotterdamsch Nieuwsblad.’’

 

- Op 14 mei 1879 vluchtte hij – via een omweg – naar Amerika. In New York wist hij zich weer op te werken tot sigarenfabrikant. De acht jaar cel, waartoe hij in Nederland is veroordeeld, heeft hij nooit uitgezeten. Terecht of onterecht? In de VS is hij nooit veroordeeld.

,,Ik vind de straf en de hoge boete die hij kreeg wél terecht. Pincoffs keerde uiteraard niet vrijwillig terug. Hij wist dat er geen uitleveringsverdrag tussen Nederland en de VS was en daarom was hij dáárheen gevlucht. Zijn zakencompagnon en zwager Henry Kerdijk heeft de twee jaar celstraf die de Hoge Raad hem in 1880 oplegde, wel uitgezeten.’’

 

Het gebonden boek met 350 geïllustreerde pagina’s is uitgegeven door Uitgeverij Douane en kost €24,90

 

Cookies

Deze website gebruikt noodzakelijke cookies voor een correcte werking en analytische cookies (geanonimiseerd) om de statistieken van de website bij te houden. Marketing cookies zijn nodig voor laden van externe content, zoals YouTube-video's of widgets van Sociale Media. Zie ons cookiebeleid voor meer informatie, of om je instellingen later aan te passen.