100 jaar: ‘Als u begrijpt wat ik bedoel…’

12 mei 2012 door Jim Postma

ROTTERDAM – Met liefst 15 bekende Rotterdammers uit het culturele wereldje is afgelopen week bij het Bommelmonument naast station Blaak de honderdste geboorte-dag herdacht van striptekenaar Marten Toonder.Deze geboren Rotterdammer zette decennia lang zijn stad op de kaart als ‘Rommeldam’ met de landelijke beroemdheden Heer Bommel en Tom Poes. De schrijver en tekenaar Toonder overleed in 2005.

Het was dichter/schrijver en ex-politicus Manuel Kneepkens die het initiatief nam tot de herdenking van dit Toonderjaar. Onder grote belangstelling werden verhalen, gedichten en liedjes voorgedragen door: Peter Bulthuis, Martin Lodewijk, Jana Beranová, Jaap Bakker, Jan Booister, Arie van der Ent, Peter Goedhart, Hein Meijers, Pepijn van den Nieuwendijk, Pieter van Oudheusden, Gerard Peet, Marjo Stenfert Kroese, Hugo Verburgh, Kees Vrijdag, Henk Weltevreden en het muzikale Jos Valster ensemble.

Ter gelegenheid van 100 jaar Toonder bracht uitgever De Bezige Bij een herdruk uit van het Bommel- en Tom Poesverhaal ‘De Nieuwe IJstijd’. Professor Sickbock, de criminele geleerde wilde in 1947 reeds (toen het boek uitkwam) het klimaat drastisch gaan veranderen. Daarin slaagt hij bijna, maar Tom Poes met in zijn kielzog Heer Bommel weten dit net te voorkomen. Haast een profetische zienswijze van Marten Toonder in die tijd, geheel aansluitend bij de wereldwijde discussies van nu over klimaatveranderingen.

De jonge Toonder ontmoette tijdens een van zijn reizen een assistent van Disney en dat inspireerde hem om zelf striptekenaar te worden. Dit had hij mede te danken aan zijn zeevarende vader die hem na zijn eindexamen op sleeptouw nam naar Buenos Aires en later naar de Verenigde Staten. Bij zijn terugkomst ging Marten Toonder onmiddellijk naar de Rotterdamse Kunstacademie.

‘Juffrouw Doddel’

Het was Pieter van Oudheusden die een kijkje gaf in de keuken van Heer Bommels geliefde, ‘Juffrouw Doddel’. Hij vertelde onder meer: ,,Te midden van alle Toonderfiguren zou je haar gemakkelijk over het hoofd zien: de ingetogen, bescheiden Anne Marie Doddel. Zij dateert nog uit de tijd dat er onderscheid werd gemaakt tussen getrouwd en ongetrouwd.’’

Niemand steunt Heer Bommel met zo veel overgave en bewondering als Juffrouw Doddel. De gevleugelde woorden ‘Wat ben je toch knap, Ollie!’, liggen haar in de mond bestorven.

Aan het einde van het boek ‘Het Einde van eindeloos’ gaan Heer Bommel en zijn kersverse bruid Anne Marie op huwelijksreis. Tom Poes trekt dan de wereld in, waarmee Toonder de film als het ware terugdraait naar de situatie in de twee allereerste Bommelloze Tom Poes-avonturen.

Hebben de zachte krachten dan toch gewonnen in ’t eind? Of zal Heer Bommel ten slotte zwijgend bij de haard zitten, ‘een godvergeten en vervaarlijke aanblik’ biedend, zoals de echtgenoot uit het gedicht van Elsschot? Niet voor niets heet de laatste bundel met Heer Bommels belevenissen ‘Als dat maar goed gaat..’, aldus de voordracht van Van Oudheusden.

Cabarettier Jan Booister hield met zijn gitaar voor allen een knallende meezinger met het refrein: ‘Als U begrijpt wat ik bedoel…’. Martin Lodewijk nam Terpen Tijn onder de loupe, Henk Weltevreden ‘De Tijwisselaar’ en Peter Goedhart las gedichten voor uit de bundel ‘Vleugeljaren’ van Querulijn Xaverius markies de Canteclaer.

De manifestatie kreeg een vervolg in de Centrale Bibliotheek met een expositie van bijzondere vroege uitgaven (collectors items) uit eigen collectie. Deze tentoonstelling is tot en met 2 juni gratis te bezoeken.

Foto's: Rinus Vuik