Kassa voor sommige burgers dankzij Wob
Er zijn in heel Nederland lieden die van op zichzelf heel goede wetgeving oneigenlijk gebruik maken om zich te verrijken. Het betreft de Wet openbaarheid bestuur (Wob) die tot doel heeft dat binnen een bepaalde periode alle verzoeken over nadere informatie van bestuursbesluiten en zelfs hamerstukken adequaat worden afgehandeld. Gemeenten die niet op tijd reageren moeten soms een dwangsom betalen die kan oplopen tot 1260 euro per geval.
Kassa voor de burgers – en niet te vergeten soms juristen – die zich op deze manier alleen maar willen verrijken door het stellen van de meest onmogelijke en zelfs verborgen vragen aan een gemeente. De Vereniging Nederlandse Gemeenten heeft zich daarover druk gemaakt. En terecht want als burgers alleen maar uit zijn op geldelijke gewin van gemeenschapsgelden is dat eigenlijk vergelijkbaar met een vorm van fraude, zoals met uitkeringen. De Wob biedt daartoe sinds 2009 kansen.
Klein deel
Het aantal WOB-verzoeken bij gemeenten in en om Rotterdam bedraagt hooguit enkele honderden per jaar waarvan waarschijnlijk maar een heel klein deel met alleen de bedoeling de dwangsom op te strijken. Toch is volgens de Vereniging Nederlandse Gemeenten die laatste sector behoorlijk aan het groeien. Minister Plasterk van Binnenlandse Zaken wil dan ook aan dit misbruik – een maas in de goed bedoelde wetgeving – zo snel mogelijk een eind maken.
Bij de gemeente Rotterdam kwamen vorig jaar 4530 bezwaarschriften binnen waarvan er slechts 43 sloegen op de Wob. Welk (klein) deel de bedoeling van misbruik had, is onbekend. Toen wij die vraag stelden had een gemeentelijke communicatiemedewerker een prachtige opmerking: ,,Misschien moet je een Wob-verzoek indienen…’’
Terughoudendheid
Dat doen we dus uiteraard niet. Goede journalisten komen toch wel aan hun informatie of maken een opinie – zoals deze – die in grote lijnen meestal correct is. Wij behoren ook tot de wat oudere garde onder het journalistieke volk dat is opgegroeid met terughoudendheid bij overheden, bedrijven en zelfs bij de vakbeweging in het geven van hun informatie die tot schade en schande zou kunnen leiden voor hoog op de toren zittende bestuurders.
Voor burgers die het naadje van de kous willen weten is de Wob nuttig. Professionele journalisten weten dat zij meer hebben aan klokkenluiders, off the record bluffers en uit de school klappers.
Toch denken sommige nieuwsorganen dat zij met Wob-aanvragen ‘een grote primeur’ kunnen hebben. Die ‘primeurs’ die wij hebben voorbij zien komen, verdienen nauwelijks die hoge kwalificatie.
Watergate
Ik vraag mij af of als de betreffende redacties beter hun best hadden gedaan ze misschien wel grotere vissen hadden gevangen. Wereldwijd is misschien wel het beste voorbeeld de onthullingen in The Washington Post over president Nixon in de VS (Watergate-affaire) die eigenlijk geheel voor rekening van een ‘deep throat’ (klokkenluider) kwam.
In Nederland blijft het wat betreft de Wob armetierig. Binnen mijn eigen beroepsgroep NVJ (Nederlandse Vereniging van Journalisten) is hierover al vele jaren een groot nummer gemaakt (contra voormalige minister Donner) of dat deze wet dé oplossing zou kunnen zijn voor journalistieke onthullingen. De bekendste persoon op dit terrein is juridisch adviseur Roger Vleugels die duizenden zaken (we nemen aan voor goed geld!) voor opdrachtgevers heeft behandeld.
Natuurlijk moeten overheden en bedrijven zaken zoveel mogelijk aan de openbaarheid geven. Vooral voor politici is dat eigenlijk een must, maar we kunnen ons voorstellen dat bepaalde kwesties ‘onder de roos’ worden gehouden. Zeker in het bedrijfsleven is dat vaak het geval. Opvallend is het des te meer hoeveel vertrouwelijke zaken de pers toch boven water weet te krijgen, zelfs koersgevoelige informatie.
Serieus
Alleen daarom al zou de Wob er alleen voor de burgers moeten zijn die serieuze vragen willen stellen en die deze niet uitsluitend als melkkoe zien. Los nog van de kosten die ermee zijn gemoeid en die (top?)ambtenaren soms dagen werk verschaffen om een enkele vraag uit te zoeken. Voor journalisten is en blijft de wet een onding.
Ik denk dat met enkele kleine aanpassingen het geldelijk misbruik voorkomen kan worden. Laat gemeenten aan mensen van wie zij de indruk hebben dat zij alleen uit zijn op de dwangsom van 1260 euro weten dat zij maar naar de rechter moeten stappen om hun gelijk te halen. Om te beginnen zijn de gemeenten dan (waarschijnlijk) alleen geld kwijt aan juridische kosten.
Bovendien zal iedere rechter – als een gemeente kan aantonen dat het een onzinnig Wob-verzoek is – de procespartij in het ongelijk stellen en vaak zelfs veroordelen tot alle rechtskosten.
Heeft de bezwaarmaker wel gelijk, dan zal de overheid over de brug moeten komen. Misschien ook een oplossing voor redacties die dankzij de Wob hun grote primeur denken te kunnen krijgen?
.gif)
