De ‘Italofiel’ voor u geduid (deel 1)

19 juli 2014 door Manuel Kneepkens

Wat is een Italofiel? Een Italofiel is iemand die van Italië houdt, van de Italiaanse levensstijl.

Zoals een Anglofiel van de Engelse en een Francofiel van de Franse. Rotterdams bekendste Italofiel was ongetwijfeld Pim Fortuyn.

Ofschoon zijn politieke carrière zich geheel en al in ons land heeft afgespeeld, ligt hij op zijn uitdrukkelijke wens begraven in Italië, in Provenzano, het dorp, waar hij zijn tweede huis had.
Tweeëntwintig juli is het tien jaar geleden dat zijn lichaam, eerst tijdelijk begraven in Driehuis-Westerfeld, overgevlogen is naar zijn graf in Provenzano.
Voor hem, de notoire operaliefhebber en drager van Ermenegildo Zegna-pakken, was Italië dus op zijn minst zijn tweede vaderland. De flamboyante stijl die Fortuyn hanteerde, hier algemeen als uitzonderlijk beschouwd, was en is in de Italiaanse politiek eigenlijk doodgewoon.

Passie
Enig vermoeden dat het optreden van Fortuyn mede wortelde in zijn passie voor Italië is door sommigen wel gezien. Ik doel dan op de Mussolini-vergelijkingen, die o.a. Jan Blokker, Bas Eenhoorn (toenmalig voorzitter VVD) en ook ik zelf hebben gemaakt.
De socioloog Dick Pels, schrijft daar over in ‘De geest van Pim, het gedachtegoed van een politieke dandy’ (Amsterdam, 2003), het volgende:

• ‘Ook Mussolini begon immers als een radicale marxistische intellectueel met elitaire trekken die onder invloed van romantische denkbeelden over politiek avonturisme en artistiek non-conformisme, het politiek spectrum overstak om terecht te komen bij een radicaal nationalisme.’

De Italiaan waar Pim Fortuyn bij nader inzien het meest op lijkt, is mijns inziens niet Mussolini, maar de Italiaanse dichter, dandy en ‘staatsman’ Gabriele d’Annunzio, die overigens ook een rolmodel voor Mussolini was. Dat wel.

Gabriele d’Annunzio
Lucy Hughes-Hallet beschrijft in ‘The Pike, Gabriele d’Annunzio, poet, seducer and preacher of war’ (Londen, 2013), hoe d’Annunzio, het verwende zoontje van de burgemeester van Pescara, een plaats in de Abruzzen, opgroeide in een huis vol vrouwelijke familieleden, die hem als een prinsje behandelden.
Hoe hij als zeventienjarige al de media van zijn tijd - de kranten - wist te bespelen. Toen hij zijn eerste dichtbundel publiceerde, liet hij het gerucht verspreiden, dat hij dodelijk was verongelukt. Want hoe jonger een dichter sterft, hoe groter aandacht voor diens poëzie.
Het leven van d’Annunzio bestond van toen af aan, behalve uit een niet gering dichterschap, uit het continu financieel op een te grote voet leven plus een eindeloze serie erotische escapades. Hij hield al zijn veroveringen nauwkeurig bij in een serie notitieboekjes. En daar waren niet geringe namen onder.

Eleonora Duse
De grote Eleonora Duse, bv., toentertijd naast Sarah Bernhardt de bekendste actrice van het Fin de Siècle, wist hij zelfs negen jaren aan zich te binden. En dat, terwijl hij haar vrijwel continu bedroog.
In 1910 was zijn schuldenlast zodanig, dat hij Italië hals over kop ontvluchtte. Om vervolgens zijn ‘larger than life’ leventje - zijden pakken, kostbare parfums, dure vrouwen, windhonden - voort te zetten in Parijs, waar hij met open armen werd ontvangen door de decadente kring rond graaf Robert de Montesquiou, de precieuze dandy, die model heeft gestaan voor het personage Des Esseintes in de roman ‘Au rembours’ van Huysmans en baron de Charlus in ‘A la recherche du temps perdu’ van Marcel Proust.
In het voorjaar van 1915 was Italië verdeeld over de vraag of het land moest meevechten in de Eerste Wereldoorlog.
In het diepst geheim echter had de Italiaanse regering Salandra al een overeenkomst met de Entente (Frankrijk, Engeland, Rusland) gesloten en daarbij allerlei toezeggingen inzake gebiedsuitbreiding verworven. Het grote publiek was daarmee onbekend. Er was grote weerstand tegen deelname aan de oorlog.

Toespraken
d’Annunzio, die een begaafd spreker was, wist met vlammende toespraken , die massaal werden bijgewoond – op de Piazza di Popolo in Rome alleen al 200.000 enthousiaste Italianen - de publieke opinie te bewerken ten gunste van het deelnemen aan de oorlog aan de zijde van Frankrijk. ‘Onze Latijnse zuster’! Over Engeland en Rusland repte de dichter nooit. d’Annunzio zag de Eerste Wereldoorlog als een strijd tussen het Latijnse en het Germaanse ras…
Die toespraken stonden bol van gewelddadigheid. De menigte werd o.a. doodleuk aangespoord politici, die tegen de oorlog waren, te bedreigen en zelfs te mishandelen.
Als Italië dan in 1915 inderdaad aan de kant van de ‘Entente’ aan de oorlog gaat deelnemen, ziet d’Annunzio dat dan ook als het resultaat van zijn optreden. En het Italiaanse publiek dacht evenzo.

De strijd tussen Italië en Oostenrijk speelde zich af in het berglandschap, ver in het achterland van Venetië, rond de rivier de Isonzo. Die strijd verliep voor Italië weinig gunstig. In de twaalfde (!) slag aan de Isonzo wist Oostenrijk gesteund door Duitse hulptroepen Italië verpletterend te verslaan ‘de nederlaag bij Caporetto. Het Italiaanse leger trok zich in wanorde terug achter de rivier de Piave. Duizenden Italiaanse soldaten deserteerden of werden krijgsgevangen gemaakt. Britse, Amerikaanse en Franse troepen moesten Italië te hulp snellen.

Copiloot
Pas in de herfst van 1918, vlak voor het einde van de oorlog, wist men terug te slaan, ‘de overwinning bij Vittorio Veneto’.
d’Annunzio nam enthousiast deel aan ‘zijn’ oorlog. En wel als copiloot. Want was ‘de Vliegenier’ niet… de ‘uebermensch’ - de mens, hoog verheven boven de anderen - waarop Nietzsche doelde?
Hij toonde zich daarbij dapper op het roekeloze af. Tussen 1915 en 1918 vloog hij in houtje-touwtje vliegtuigjes van toen over vijandelijk gebied om eigenhandig bommen naar beneden te werpen. Hij raakte zwaar gewond, liep ernstige oogschade op, maar klom zodra hij kon weer aan boord.
In Italië kon hij niet meer stuk. Hij werd door soldaten en bevolking verafgood.
Bij de vredesbesprekingen in Versailles kwam Italië er bekaaid van af. Woodrow Wilson, de Amerikaanse president, dankzij wiens troepen de oorlog gewonnen was, achtte de geheime afspraken van Italië met de Entente van nul en generlei waarde. Hij drukte op de Balkan de nieuwe staat Joegoslavië erdoor. Italië stond met lege handen.

(wordt vervolgd)