Houellebecq snijdt naar hart actualiteit

07 januari 2015 door Ronald Glasbergen

‘Soumission’, Onderwerping, het nieuwe boek van Michel Houellebecq, ligt vanaf zeven januari in Franse boekwinkels. Schrijver Houellebecq verwierf internationale bekendheid met zijn tweede roman 'Les Particules élémentaires' uit 1998. Zijn nieuwe boek, ‘Soumission’, was lang voor verschijnen al onderwerp van discussie.
In het boek dat in de nabije toekomst speelt, krijgt Frankrijk een gematigd fundamentalistische moslim als president.

Uitgever Flammarion zou vast meer dan 100.000 exemplaren hebben laten drukken, als voorschot op een verwachte stormloop.

Erdogan
President Recep Erdogan van Turkije zei dinsdag zes januari dat de racistische en discriminerende voorvallen in Europa die in het bijzonder tegen moslims gericht zijn niet langer verborgen blijven. Dat was naar aanleiding van de betogingen van Pegida de Duitse volksbeweging tegen de Islam. Pegida staat voor ‘Vaderlandslievende Europeanen tegen de islamisering van het Avondland’ (Patriotische Europäer gegen die Islamisierung des Abendlandes).

De beweging wordt door zijn vele tegenstanders afkomstig uit het hele politieke spectrum in Duitsland afgeschilderd als populistisch rechts en als xenofoob. Interessant in de naam Pegida is het beroep op zowel zogenaamd rechtse ‘vaderlandsliefde’ als op ‘Europeanen’ en het Westen: het Avondland.

Tragedie
Een dag later op zeven januari 2015, de dag ook waarop een tragedie plaats vindt op het kantoor van het satirische blad Charlie Hebdo, dreigt in Frankrijk een literaire bom in te slaan. De nieuwe roman van Michel Houellebecq, ‘Soumission’, komt uit. Soumission staat voor ‘overgave’ of ‘onderwerping’ aan de geloofsbeginselen van de islam.
Het boek handelt over een nabije toekomst, het jaar is 2022, waarin de gevestigde Franse partijen, UMC, UCP, Socialisten, een verkiezingsverbond sluiten met de vlak voor 2022 opgerichte partij Broederschap van Moslims (la Fraternité musulmane) om samen met hen het Front National van Marine Le Pen van de macht af te houden.
Het verbond slaagt daarin, maar de Islamitische partij wordt de grootste en levert de president: Mohammed Ben Abbès. Onder diens bewind wordt het in de daarop volgende periode rustig in Frankrijk. Gezin en familie staat centraal, vrouwen werken steeds minder, studentes gaan gesluierd, de polygamie wordt gelegaliseerd, vrome orde heerst. Of is er verzet?

Bekering
Het boek beschrijft de gebeurtenissen vanuit het perspectief van de vierenveertig jarige François, atheïst, debatleider van beroep en kenner van de negentiende-eeuwse Charles Huysmans, schrijversnaam: Joris Karl Huysmans. Evenals zijn held Huysmans bekeert François zich. Echter niet zoals Huysmans tot het katholicisme maar, in de geest van de fictionele tijd van de roman, tot de islam.
Is dit de toekomstvisie van Houellebecq voor 2022? Presentator Pujades van het Franse Achtuurjournaal stelde die vraag aan de schrijver. Michel Houellebecq’s antwoord: het is een mogelijkheid. In een interview met ‘Liberation’ vertelt de schrijver dat hij zijn mogelijke toekomst wat naar voren gehaald heeft. 2022 is te vroeg, vertelt hij daar.

Intussen zijn er veel mensen die nu al fel stelling nemen tegen het boek. Alain Jakubowicz: voorzitter van de Liga tegen racisme noemt het boek een geschenk aan Marine Le Pen van het rechtse Front National. Marine Le Pen heeft mij niet nodig, repliceerde Houellebecq droog toen hij met de uitspraak geconfronteerd werd.

Submission
Hoe brisant het onderwerp Onderwerping, het Franse woord is ‘soumission’, als onderdeel van het Islamitisch geloof kan zijn, gaf het lot van de Nederlandse makers van de korte film ‘Submission’ uit 2004 aan. Theo van Gogh maakte de film naar een idee van Ayaan Hirsi Ali. Beiden werden bedreigd. Hirsi Ali ging naar Amerika, Theo van Gogh werd enkele maanden na de film door Bouyeri, een geradicaliseerde jonge Amsterdammer, op straat vermoord.
Het is nu begin 2015, elf jaar na de moord op filmer Theo van Gogh. David Pujades vraagt of Houellebecq niet bang is olie op de xenofobe golven te gooien. Die antwoordt, zoals hij eerder in andere interviews deed, dat hij de polemiek niet opzoekt. Maar, dat hij een onderwerp ook niet bijzonder uit de weg zal gaan omdat het discussie en polemiek oproept. Een schrijver is vrij om te schrijven wat hij nodig acht.

Wat zijn dan nog andere motieven van Houellebecq voor juist deze politieke fictie? De auteur aarzelt maar zegt dat het individualisme van het Avondland met zijn atheïsme moeilijk houdbaar is. Volgens Michel Houellebecq is religie in al zijn gedaanten, met een comeback bezig. Dat is één aspect van het boek en van deze tijd.
Een ander aspect is, dat alle inhoud in relatie tot de botsing van culturen die in onze wereld gaande is, brisant is. Licht ontvlambaar. Zeker als ze uit de pen van zo een prominent schrijver komt.

‘Soumission’ van Michel Houellebecq wordt uitgegeven door Flammarion in Parijs en ligt daar vanaf 7 januari in de boekhandel. De Nederlandse vertaling door Martin de Haan, zal volgens laatste berichten in mei uitkomen bij de Arbeiderspers.