Verschil ‘eenzaamheid’ en ‘isolement’

30 juni 2015 door Hans Roodenburg

Mannen en vrouwen in Rotterdam willen soms helemaal niet ‘lastig’ gevallen worden met sociale contacten, aandacht of vergaande bemoeienissen. De meest noodzakelijk hulp, als men die nodig heeft, is voor hen al voldoende. Onderzoekster Anja Machielse van de Universiteit voor Humanistiek heeft geconstateerd dat onder een groep Rotterdamse 55-plus ouderen soms helemaal niet zitten te wachten op maatregelen om ze uit hun sociaal isolement te halen.

Machielse is hoofddocent ‘Onderzoek van Humanistische Zingeving en Goed Ouder Worden’ en ze geeft onder meer gastcolleges op de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR).

Dood gevonden
Nadat in Rotterdam eerder al een man tien jaar na zijn dood is gevonden in zijn huis, kwam er een gemeentelijk beleid van de grond om meer aandacht te hebben voor je buren en hen in de gaten te houden. Daarop zitten sommige mensen helemaal niet te wachten, uitgezonderd de fysieke hulp die zij kunnen krijgen.
 

Anja Machielse heeft daarover het boek geschreven: ‘Ouderen in sociaal isolement’. Toch noemt zij de inzet van professionele hulpverleners van groot belang. Zij kunnen voorkomen dat de situatie verergert.
Zij volgde drie jaar lang 53 sociaal geïsoleerde ouderen en 17 hulpverleners in Rotterdam. Wat blijkt onder deze groep – hoeveel dat er jong en oud werkelijk zijn in de regio Rotterdam is onduidelijk – dat ouderen het vaak helemaal niet erg vinden als zij geen of nauwelijks contacten hebben.

Hardnekkig
De onderzoekster: ,,Het lukt deze sociaal geïsoleerde ouderen niet meer om nieuwe betekenisvolle contacten te leggen of mee te doen met allerlei sociale activiteiten. Daar is hun isolement te hardnekkig voor. Ze zijn in de loop van de tijd gewend geraakt aan hun isolement en hebben zo hun eigen routines ontwikkeld om met die situatie om te gaan.’’
Ze voelen zich volgens haar niet zo begrepen en willen niet voortdurend met hun eigen sociale onvermogen worden geconfronteerd. Natuurlijk zijn kranten, radio en tv ingesprongen op deze opvallend tegenstrijdige conclusies ten opzichte van wat iedereen denkt. In interviews met haar laat zij duidelijk blijken dat er een groot verschil is tussen ‘eenzaamheid’ en ‘sociaal isolement’.
Bij eenzaamheid is de oudere vaak toch omringd door familie, vrienden en kennissen als bijvoorbeeld hun onmisbare partner is overleden. Maar dan kunnen zij zich toch eenzaam voelen.
Bij ‘sociaal isolement’ waarmee Anja Machielse te maken heeft gekregen werken de ontmoetingsmogelijkheden niet of nauwelijks. Ze hebben zich neergelegd bij hun situatie om alleen om te gaan met de professionele hulpverleners (thuiszorg, artsen, maatschappelijk werk). Dát is een wezenlijk verschil!

Professionals
In een van de interviews, met NRC Handelsblad, wijst Anja Machielse op het belang van een professionele hulpverlener. ,,Die weet wat hij of zij doet, het vertrouwen wint van de persoon, en oprechte belangstelling toont voor hem of haar, maar zich niet te veel met hun leven gaat bemoeien of eisen aan hen stelt.’’
Het programma ‘Voor Mekaar’ in Rotterdam is dan ook meer bedoeld voor degenen die open staan om eenzaamheid tegen te gaan. Niet dus voor mensen – zoals de dode – die in een sociaal isolement verkeren. Niettemin denken wij dat het ook geen kwaad kan om je buren in de straat in de gaten te houden zonder zich met hen te bemoeien.
Sommige individuele mensen, vooral mannen die wat ouder zijn of van een uitkering (bijstand?) leven, zoeken hun vertier dagelijks in hun buurtkroeg, maar verkeren ’s avonds thuis weer in hun ‘isolement’. Vaak willen ze ook niet anders, zo hebben we al meerdere keren ervaren.
Leuk met elkaar omgaan in het café maar probeer niet meer contacten te leggen! Thuis is er de televisie, de kranten en soms de laptop, ipad of pc. Voor de rest geen polonaise aan mijn kop, is hun gedachte.

In kaart
Lastig te onderzoeken, maar het zou mooi zijn als in een stad als Rotterdam dat aantal mensen eens in kaart kan worden gebracht.
Daarom moeten we het doen met de beperkte gegevens van Anja Machielse. Haar groep was (is) moederziel alleen. Het lukte vrijwel niet om deze mensen uit hun isolement te halen. Hun onhandigheid hierin is ook opvallend. Zo ervoer Anja in haar groep een vrouw die eigenlijk het spreken was verleerd omdat zij geen behoefte had aan gesprekken of contacten.

Voor de liefhebbers: het boek is vanaf heden verkrijgbaar via www.movisie.nl/publicaties