Stemmen van de razzia: Herdenking grootste razzia van Nederland 80 jaar geleden
80 jaar geleden, tijdens de Tweede Wereldoorlog op 10 en 11 november 1944, vond de grootste razzia van Nederland plaats, in Rotterdam en Schiedam. Maar liefst 52.000 jongens en mannen werden in twee dagen gedeporteerd, onder het mom van de ‘Arbeitseinsatz’, vanuit de hiervoor hermetisch afgesloten stad. De Duitsers bezetten elf gebouwen en terreinen als verzamelplaatsen. Daar werden de mannen heen gebracht voorafgaand aan vertrek naar Duitsland en Oost Nederland. Op één ervan, aan de Sluisjesdijk in Charlois, werd na de oorlog een RET autobusgarage in gebruik genomen. Daar wordt nu, ter markering en herinnering van deze geschiedenis, een geveltekst en een paneel aangebracht. Er staan fragmenten op van de verhalen van twee van de gedeporteerden: Leendert Hordijk (destijds net 18) en Pieter van Zijl (nog net 40 tijdens de razzia).
Verhaal van mijn vader
Op 9 november gaat de expositie ‘Stemmen van de razzia’ en een reeks activiteiten van start in het Dokhuis in Rotterdam, die tot en met 1 december te bezoeken zijn. Diezelfde dag worden de geveltekst en het paneel aangeboden aan de stad door Leenderts dochter en beeldend kunstenaar Fenneke Hordijk, samen met de RET directeur Linda Boot, Jan Willem Cleijpool van stichting Razzia Monument Rotterdam en dichter Amber Rahantoknam.
Het is allemaal onderdeel van het project ‘Verhaal van mijn vader - plaatsen van scheiding worden plaatsen van verbinding’, een initiatief van Fenneke Hordijk en uitgevoerd door stichting de Zoek naar Schittering. Bart Oppenheimer ontwierp de geveltekst en het paneel.
Het programma komt tot stand mede in samenwerking met stichting Razzia Monument Rotterdam. Deze stichting organiseert dit jaar voor het eerst de officiële stedelijke kranslegging bij het vorig jaar door hen gerealiseerde Razzia Monument aan de Parkkade 1 te Rotterdam.
Het zwijgen rondom de razzia
De Duitse bezetter gebruikte het bevel tot dwangarbeid (Arbeitseinsatz) om weerbare mannen tussen de 17 tot en met 40 jaar oud, uit de stad te verwijderen en verzet te voorkomen. De jongens en mannen worden, na een onmenselijk transport onder vaak erbarmelijke omstandigheden, als dwangarbeiders tewerkgesteld in Oost-Nederland en vooral in Duitsland. Zij moeten hun dierbaren in angst en onzekerheid achterlaten. De ontreddering in Rotterdam en Schiedam nam in het zicht van de beruchte hongerwinter extreme vormen aan.
Meer dan 500 mannen keren nooit terug. Zij komen om het leven door uitputting, ziekte, slechte verzorging, ongelukken en bombardementen. Van degenen die terugkeren, is een groot aantal getekend voor het leven. Over hun tijd als dwangarbeider is door veel van de teruggekeerde mannen zelden gesproken met hun gezinnen en vrienden. Bovendien is voor hun verhalen en ook die van de achterblijvers, na de bevrijding nauwelijks aandacht. Velen hadden het daar moeilijk mee, maar de wederopbouw ging voor. Dit terwijl de razzia tot in de huidige generatie nabestaanden en voor de stad van grote invloed is geweest.
Stemmen van de razzia
‘Verhaal van mijn vader’ maakt de geschiedenis van de razzia nu concreet door een stem te geven aan de gedeporteerden, met de geveltekst op de voormalige verzamelplaats en door de verbinding te leggen met de huidige tijd en stadsbewoners. De expositie ‘Stemmen van de razzia’ brengt persoonlijke verhalen en de geschiedenis van de razzia in beeld. Ook is er beeldende kunst te zien waarin de kunstenaars zich verhouden tot deze razzia-geschiedenis. Er wordt werk getoond van Fenneke Hordijk en de Charloisse kunstenaars Inge Aanstoot, Alejandra Huerta en Michiel Brink. Een compilatie van vijf interviews uit 2012, uit het getuigenissen project ‘de Reis van de Razzia’ van Erik de Jager, van mannen die via de Sluisjesdijk werden gedeporteerd, maakt ook deel uit van de expositie.
activiteiten Verhaal van mijn vader
Het programma van Verhaal van mijn vader bestaat naast de expositie in het Dokhuis uit activiteiten zoals workshops, poëzie/spoken word, twee documentaires, lezingen, de theatervoorstelling Houd Moed!, wijkwandelingen, lesaanbod voor wijkscholen en verschillende bijeenkomsten over de razzia.
Op zaterdag 9 november wordt de expositie geopend. Vanaf die dag zijn de geveltekst en het paneel te zien aan de Sluisjesdijk. Op zondag 10 november staat de Luistervoorstelling ‘Door Oorlog Verscheurd’ van het Verhalenhuis Belvédère geprogrammeerd in het Dokhuis. Het programma sluit af op 1 december met een finissage van de expositie met poëzie en een lezing door Lotfi El Hamidi, historicus en chef opinieredactie van de NRC.
Meer informatie over Verhaal van mijn vader en de activiteiten staat op www.verhaalvanmijnvader.nl.
Stedelijke kranslegging 11 november
Op maandag 11 november om 15.00 uur vindt voor het eerst een stedelijke kranslegging plaats ter herdenking van de razzia en worden vervolgens bloemen gelegd bij het Razzia Monument Rotterdam aan de Parkkade 1 te Rotterdam. Dit en andere activiteiten worden georganiseerd door stichting Razzia Monument Rotterdam in samenwerking met de Gemeente Rotterdam. Meer informatie hierover via www.razziamonument.nl
.gif)
