De rol van kernwapens groeit naarmate de geopolitieke verhoudingen verslechteren

25 augustus 2024 door een van onze redacteuren

Museum collectie raketten voor nucleaire wapens Foto US Air orce

De negen kernwapenstaten – de Verenigde Staten, Rusland, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, China, India, Pakistan, de Democratische Volksrepubliek Korea (Noord-Korea) en Israël – gingen door met het moderniseren van hun nucleaire arsenalen in 2023. ​De spanningen over de oorlogen in Oekraïne en Gaza verzwakken de nucleaire diplomatie verder

Opschorting kernwapenverdragen

In februari 2023 kondigde Rusland aan dat het zijn deelname aan het Verdrag inzake maatregelen voor de verdere vermindering en beperking van strategische aanvalswapens (New START) uit 2010 zou opschorten – het laatst overgebleven verdrag tot kernwapenbeheersing.

​In november trok Rusland de ratificatie van het Alomvattend Kernstopverdrag (CTBT) in, onder verwijzing naar een ‘onevenwichtigheid’ met de VS, die er niet in zijn geslaagd het verdrag te ratificeren sinds het in 1996 voor ondertekening werd opengesteld.

Ondertussen is Rusland doorgegaan met het uiten van bedreigingen met betrekking tot het gebruik van kernwapens in de context van de westerse steun aan Oekraïne. In mei 2024 voerde Rusland tactische kernwapenoefeningen uit dicht bij de Oekraïense grens.

​‘Sinds de Koude Oorlog hebben we kernwapens niet meer zo’n prominente rol zien spelen in de internationale betrekkingen’, zegt Wilfred Wan, directeur van SIPRI’s Weapons of Mass Destruction Program.

Iran - VS - Oekraïne 

Een informeel akkoord dat in juni 2023 tussen Iran en de VS werd bereikt, leek de spanningen tussen de twee landen tijdelijk te de-escaleren, die waren toegenomen vanwege de militaire steun van Iran aan de Russische strijdkrachten in Oekraïne. Het uitbreken van de oorlog tussen Israël en Hamas in oktober zette de overeenkomst echter op zijn kop.

China - VS 

​Positiever is dat het bezoek van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken in juni 2023 aan Peking de ruimte lijkt te hebben vergroot voor een dialoog tussen China en de VS over een reeks kwesties, waaronder mogelijk wapenbeheersing. Later dat jaar kwamen de twee partijen overeen de militair-militaire communicatie te hervatten.​

India, Pakistan en Noord-Korea streven allemaal naar de mogelijkheid om meerdere kernkoppen op ballistische raketten in te zetten, iets wat Rusland, Frankrijk, Groot-Brittannië, de VS en – recenter – China al hebben gedaan. Dit zou een snelle potentiële toename van het aantal ingezette kernkoppen mogelijk maken, evenals de mogelijkheid voor kernwapenlanden om te dreigen met de vernietiging van aanzienlijk meer doelen.

Wereldkernwapens, januari 2024

​Bron: SIPRI Jaarboek 2024.​

Opmerkingen: Alle schattingen zijn bij benadering. Landen zijn gerangschikt op datum van de eerste bekende kernproef; Er is  geen sluitend open source-bewijs dat Israël zijn kernwapens heeft getest. Rusland en de VS publiceren niet langer geaggregeerde cijfers voor strategische kernwapens die beperkt zijn door het Verdrag inzake maatregelen voor de verdere vermindering en beperking van strategische aanvalswapens (New START) uit 2010.

12121 kernkoppen 

Van de totale mondiale inventaris van naar schatting 12.121 kernkoppen in januari 2024 bevonden zich ongeveer 9585 in militaire voorraden voor mogelijk gebruik (zie onderstaande tabel). Naar schatting 3904 van die kernkoppen werden ingezet met raketten en vliegtuigen – 60 meer dan in januari 2023 – en de rest bevond zich in centrale opslag. Ongeveer 2100 van de ingezette kernkoppen werden in een staat van hoge operationele alertheid gehouden op het gebied van ballistische raketten. Bijna al deze kernkoppen waren eigendom van Rusland of de VS, maar voor het eerst wordt aangenomen dat China enkele kernkoppen in hoge operationele staat van paraatheid heeft.
‘Terwijl het mondiale totaal aantal kernkoppen blijft dalen naarmate de wapens uit het Koude Oorlog-tijdperk geleidelijk worden ontmanteld, blijven we helaas jaar-op-jaar stijgingen zien in het aantal operationele kernkoppen’, aldus SIPRI-directeur Dan Smith. ‘Deze trend lijkt zich de komende jaren waarschijnlijk voort te zetten en waarschijnlijk te versnellen en is uiterst zorgwekkend.’ 

Rusland en VS

Rusland en de VS bezitten samen bijna 90 procent van alle kernwapens. De omvang van hun respectieve militaire voorraden (d.w.z. bruikbare kernkoppen) lijkt in 2023 relatief stabiel te zijn gebleven, hoewel Rusland naar schatting ongeveer 36 kernkoppen meer heeft ingezet bij operationele strijdkrachten dan in januari 2023. De transparantie met betrekking tot kernwapens is in beide landen in 2023 afgenomen. de nasleep van de grootschalige Russische invasie van Oekraïne in februari 2022, en de debatten over regelingen voor het delen van kernwapens zijn steeds opvallender geworden.  Naast hun militaire voorraden bezitten Rusland en de VS elk meer dan 1200 kernkoppen die voorheen uit militaire dienst waren gehaald, en die zij geleidelijk aan aan het ontmantelen zijn.

China nu 500

SIPRI’s schatting van de omvang van het Chinese kernwapenarsenaal is gestegen van 410 kernkoppen in januari 2023 naar 500 in januari 2024, en de verwachting is dat het arsenaal zal blijven groeien. Voor het eerst kan China nu ook in vredestijd een klein aantal kernkoppen op raketten inzetten. Afhankelijk van de manier waarop China besluit zijn strijdkrachten te structureren, zou China tegen de eeuwwisseling potentieel minstens evenveel intercontinentale ballistische raketten (ICBM's) kunnen hebben als Rusland of de VS, hoewel de voorraad kernkoppen naar verwachting nog steeds veel kleiner zal blijven. dan de voorraden van een van deze twee landen. ‘China breidt zijn nucleaire arsenaal sneller uit dan enig ander land’, zegt Hans M. Kristensen, Associate Senior Fellow bij SIPRI’s Weapons of Mass Destruction Program

​Groot-Brittannië​

Hoewel niet wordt aangenomen dat Groot-Brittannië zijn kernwapenarsenaal in 2023 heeft uitgebreid, wordt verwacht dat zijn kernkoppenvoorraad in de toekomst zal groeien als gevolg van de aankondiging van de Britse regering in 2021 dat het zijn limiet verhoogt van 225 naar 260 kernkoppen. De regering zei ook dat ze haar hoeveelheden kernwapens, ingezette kernkoppen of ingezette raketten niet langer publiekelijk bekend zou maken.

​Frankrijk​

In 2023 zette Frankrijk zijn programma's voort om een ​​nucleair aangedreven ballistische raketonderzeeër (SSBN) van de derde generatie en een nieuwe vanuit de lucht gelanceerde kruisraket te ontwikkelen, en om bestaande systemen te renoveren en te upgraden.

India, Pakistan

India heeft zijn nucleaire arsenaal in 2023 enigszins uitgebreid. Zowel India als Pakistan zijn in 2023 doorgegaan met de ontwikkeling van nieuwe soorten nucleaire draagsystemen. Terwijl Pakistan het belangrijkste aandachtspunt blijft van India's nucleaire afschrikkingsmiddel, lijkt India steeds meer nadruk te leggen op wapens voor de langere afstand, waaronder degenen die in staat zijn doelen in heel China te bereiken.

​Noord-Korea​

Noord-Korea blijft prioriteit geven aan zijn militaire nucleaire programma als centraal onderdeel van zijn nationale veiligheidsstrategie. SIPRI schat dat het land nu ongeveer 50 kernkoppen heeft verzameld en voldoende splijtbaar materiaal bezit om in totaal tot 90 kernkoppen te bereiken, beide aanzienlijke stijgingen ten opzichte van de schattingen voor januari 2023. Het land voltooide ook de ontwikkeling van ten minste twee soorten kruisraketten (LACM), ontworpen om kernwapens af te leveren. Er bestaat groeiende bezorgdheid dat Noord-Korea van plan is deze wapens al heel vroeg in een conflict te gebruiken.’

​Israël​

Israël – dat niet publiekelijk erkent dat het kernwapens bezit – wordt ook verondersteld zijn kernwapenarsenaal te moderniseren en lijkt zijn plutoniumproductiereactor in Dimona te moderniseren.

Bron en meer info: Sipri​