Economisch gaat het best goed, maar armoede is komend jaar een risico en onzekerheid troef

02 september 2023 door een van onze medewerkers

Tabel CBS/CPB

Corona, de oorlog in Oekraïne (en de daardoor veroorzaakte energiecrisis), een rap oplopende inflatie en snelle renteverhogingen van centrale banken hadden grote gevolgen voor huishoudens en bedrijven. De koopkracht daalt in de periode 2022, 2023 en 2024 in totaal met -1,6%. Dat valt gezien de omvang van de schokken nog mee. De arbeidsmarkt is krap gebleven en dit uit zich in hogere lonen en een recordaantal mensen met een baan. 

De economie is, geholpen door het steunbeleid van de overheid, veerkrachtig gebleken en heeft de laatste jaren een aantal grote schokken verrassend goed doorstaan. Zo staat het in het nieuwe CPB rapport. 

Armoede neemt mogelijk toe 

De overheid nam vorig jaar tijdelijke maatregelen om de gevolgen van de gestegen energieprijzen te dempen, vooral voor huishoudens met lage inkomens.  Een gedeelte van die maatregelen stopt na dit jaar. Zonder nieuw beleid loopt de armoede op van 4,8% van de bevolking dit jaar tot 5,7% in 2024. Onder kinderen stijgt het percentage dat in armoede leeft van 6,2% naar 7,0%.

CPB-directeur Pieter Hasekamp: “Omdat de tijdelijke koopkrachtmaatregelen volgend jaar stoppen, neemt de armoede in Nederland weer toe. Als het kabinet hiervoor extra maatregelen wil treffen, is het zaak die conform de bestaande  budgettaire spelregels te dekken. Want ook zonder nader beleid loopt het overheidstekort de komende jaren snel op.”

Koopkracht

Onder druk van de aanhoudende hoge inflatie daalt de mediane koopkracht dit jaar met 1,1%, om volgend jaar te stijgen met 1,9%.  Over de periode 2022-2024 daalt de mediane koopkracht met 1,6%. Herstel van koopkracht zet in dankzij de krappe arbeidsmarkt, waardoor de lonen meer stijgen dan in eerdere jaren.

Overheidsfinanciën

De stijgende overheidsuitgaven aan onder andere rente, klimaat en zorg leiden tot een sterke verslechtering van de overheidsfinanciën op de middellange termijn. Bij ongewijzigd beleid loopt het  overheidstekort op van 2,4% in 2024 tot 3,9% in 2028. De overheidsschuld loopt daarmee op tot 54,3% bbp in 2028.

Maar alles is onzeker  

Deze raming is met veel onzekerheid omgeven, mede door grote risico's in het buitenland en door de val van het kabinet in ons land. Macro-economisch liggen de grootste risico’s in het buitenland. De oorlog in Oekraïne sleept voort en kan een bron zijn van verdere onvoorziene economische risico’s. Ook andere geopolitieke spanningen, zoals het handelsconflict tussen de Verenigde Staten en China, blijven onverminderd aanwezig. Verder is, gezien de sterk opgelopen rente, toenemende schuldenproblematiek bij andere Europese overheden een risicofactor. 5 Dichter bij huis komt de toegenomen onzekerheid vooral door de val het kabinet, waardoor besluiten op enkele nijpende beleidskwesties mogelijk vertraging oplopen. Denk hierbij aan dossiers als stikstof of klimaat, waarvoor in principe budget is vrijgemaakt door het Kabinet RutteIV, maar waar er bij de invulling nog belangrijke politieke knopen dienen te worden doorgehakt. Anderzijds zijn er ook opwaartse risico’s: zaken waardoor de economie minder zal afkoelen dan nu verwacht. Zo is de spaarquote nog steeds ongebruikelijk hoog; een verdere daling van de spaarquote naar het langjarig gemiddelde zou een wezenlijke impuls betekenen voor de economie.